In het jaar 1870 kwam de moderniteit naar Amsterdam in de vorm van paardentrams die door de smalle straatjes van de stad denderen.
Een primeur, zo op rails met paardenkracht. Niet iedereen was blij met het veranderende straatbeeld. Een van de straten die door de paardentram werd doorkruist was de Jodenbreestraat. Een smalle straat, dagelijks uitpuilend met duizenden mensen van de straatmarkt.
Hier zaten Joodse straatverkopers en die moesten niets hebben van de paardentram. Protesten tegen de tram werden snel ware rellen tegen de politie. Heel de buurt deed mee, en heel het land las erover in de kranten. De gemeente kwam met een oplossing voor de drukke straat en de Joodse venters.
Door de Leprozengracht en de Houtgracht te dempen, zou hier plek komen voor een nieuwe markt: het Waterlooplein. De marktverkopers zagen dit niet zitten, maar werden langzaam geforceerd om daar hun waren te verkopen. Nu is het Waterlooplein een kleurrijk hart van Amsterdam.
In de achtste en alweer laatste aflevering van de Podcastreeks De Joodse Stad gaat Julia van der Krieke in gesprek met de hedendaagse marktverkopers en bezoekers. Zo illustreert ze hoe het Waterlooplein bruist van energie en veelzijdigheid. Ook praat ze met historicus Rob de Spa die zich specialiseert in het Joodse verleden in Vlooienburg en Uilenburg, inherent verweven met de lange geschiedenis van het Waterlooplein. Historicus Rob de Spa legt dit uit, vanaf het begin in de 19e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog, en daarna. Wat is er nog over van dit Joodse verleden?
©Erven Boris Kowadlo / Nederlands Fotomuseum Rotterdam. Collectie Joods Museum
Kraam Mazzeltov
Deze vragen worden ook gesteld aan verschillende geanimeerde marktkooplui, vaak ras-Amsterdammers en echte rotten van het vak. In het gesprek komen de karakters van de verkopers aan het licht. Johan is een van de weinige Joodse marktverkopers en staat hier al 40 jaar met zijn kraam Mazzeltof. Hierbij zie je al snel hoe levendig, vrolijk en gezellig het marktleven is. Verschillende marktbezoekers beamen dit. Net als toen, is het een dagje uit voor veel bezoekers. De meeste mensen komen hier voor de mensen.
Toch hangt er ook een mineur in de lucht, net zoals vroeger in 1870 is ook in 2024 het straatbeeld aan het veranderen. Heel de binnenstad ligt op de schop en ook het Waterlooplein ontkomt niet aan de vernieuwingsplannen van de gemeente. Veel mensen die aan het woord komen merken dat door verschillende maatregelen en nieuwe regelgeving langzaam de gezelligheid en de ziel van het Waterlooplein verdwijnt.
Vanaf de jaren dertig begon de gemeente met vergunning te werken en verdween de straathandel bijna in zijn geheel. In de jaren zeventig lag het voortbestaan van de markt al ter discussie, en tussen 2017 en 2024 is het aantal marktplaatsen gehalveerd. Het verleden leeft nog, maar er zit bijna al een randje nostalgie aan.
Luister naar deze achtste (en laatste) aflevering van De Joodse Stad en ontdek de Joodse geschiedenis van het Waterlooplein, van gracht tot Stopera.
Serie podcasts in De Vrijdagavond over De Joodse stad
Deel 1 Vlooienburg en Uilenburg, luister en het rijke Joodse verleden komt terug
Deel 2 Als je goed luistert, hoor je nog Jiddisj in de steegjes van Mokum
Deel 3 Bestaat Joodse kunst?
Deel 4 Multicultureel Verleden
Deel 5 Afrikaanse en Surinaamse Joden
Deel 6: Aspecten Joods-zijn
Deel 7: Arm en Rijk in de Joodse Wijk
Stimuleringsfonds Jonge auteurs
De Vrijdagavond wil studenten en young professionals de kans geven zich verder te ontwikkelen als auteur van Joods-relevante onderwerpen.
U kunt een geoormerkte donatie doen (meldt ’jonge auteurs’ bij ‘opmerkingen’) via de oranje donatieknop bovenaan.
Of maak een bedrag met dit oormerk over op
NL48 INGB0008830812 ten name van de ANBI-erkende Stichting Hallo Joods,
uitgever van De Vrijdagavond.
Uw donatie komt geheel ten goede aan de doelgroep.
Draag bij aan de toekomst van Joods-relevante journalistiek.
cover: Talma Joachimsthal
Heel informatief en goed deze podcast ik heb ze allemaal geluisterd en er veel van opgestoken….leuk!!!!