Jom Ha’Sjoa viel dit jaar op donderdag 28 april. Deze keer was de herdenking in de Snoge (Portugese Synagoge in Amsterdam) en niet in de Hollandsche Schouwburg waar deze traditie begon. Middenin het redactiewerk voor De Vrijdagavond ging ik er naartoe. Diep onder de indruk liepen we naar buiten. Nimmer hoorde ik Awraham Rosenberg zo zuiver het Jizkor voordragen. Nooit klonken de toespraken zo luid en duidelijk dankzij de akoestiek van deze majestueuze ruimte met versterking op de juiste punten. De toespraak van Carry Polak-de Beer, als kind door de hel gegaan, maakte een onuitwisbare indruk.
Ik smolt weg bij het Jiddische repertoire van violist Bert Vos die samen met accordeoniste Elianne van Ee de sterren van de hemel de Snoge inspeelde.
Niet minder dan 34 organisaties zorgden voor deze volle Snoge. Er was nog plaats boven op beide galerijen. Daar zouden leden kunnen plaatsnemen van nog een paar Joodse clubs. Hebben we dan die ene herdenking gerealiseerd waar we in eenheid dat grote verdriet met elkaar kunnen delen? Albert Ringer, rabbijn in Twente en Brabant stelt één herdenkingsdag voor in plaats van al die verschillende herdenkingen die er nu zijn. Om de komende dagen over na te denken.
herdenken is persoonlijker
Mirjam van Emden, projectmanager bij het Joods Cultureel Kwartier, beschrijft in vogelvlucht de geschiedenis van het herdenken van de Sjoa. Zij constateert dat het deze eeuw niet alleen gaat om kransleggingen bij monumenten, maar dat het persoonlijker is geworden. Er worden namen genoemd van slachtoffers en persoonlijke geschiedenissen worden gedeeld. Zo gebeurt dat in het project Open Joodse Huizen en Huizen van Verzet dat binnenkort begint.
Eén herdenkingsdag betekent ook meer ruimte voor cultuur. Net als vorige week kwamen er veel stukken binnen over Joodse cultuur. Cultuur in het hier en nu, met een datum dichtbij. Wat een oase.
theater
Onze Rainbow-Koningin Erga Netz produceert een theaterstuk over rock & roll in de Fifties. Het stuk is in het Nederlands en deze keer schrijft de uit Israel afkomstige Erga ook in het Nederlands. Kol akowed! Ofwel ‘alle eer, alle waardering’.
Alle of alles schrijf je met כל, kaf-lamed. Er is ook een Kol die stem of geluid betekent. Deze Kol met koef-wav-lamed verwerkte tenorsaxofonist Ben Weiss Levie in zijn logo. De ק (k) van Kol werd een muzieknoot met een traan. Wat een mooie vondst! Zijn volgende Sound Exhibition is op 14 mei in Den Haag.
Onze Jewish Jazz-ster Mirjam van Dam treedt al veel eerder op: deze zondagmiddag 1 mei. Mirjam nodigt ons allen uit, zet de stap in haar Joodse-jazz-theater-bubbel.
Een waargebeurd verhaal is een naoorlogs wondertje. Ephraim Golstoff verhaalt over een zeer uitzonderlijke samenloop van omstandigheden die je alle ondergedoken kinderen zou toewensen.
literatuur
Zoals elke week hebben we literatuur, en wel ter plekke gemaakt. Lody van de Kamp schrijft elke week een hoofdstuk van een roman waarvan niemand weet hoe het afloopt. In deze aflevering draaien twee medisch specialisten om elkaar heen. Bang zijn ze. Zoals hoofdpersoon Professor Zelmanovitch zegt: ‘Misschien raak ik de angst voor weggestopte herinneringen kwijt als ik antwoord durf te geven op zijn vragen over mijn ‘Joods zijn’.
In de parasja deze week werpt Lody, nu in zijn rol van rabbinaal geleerde, de vraag op van een Sjoa overlevende: ‘daar in die afschuwelijke plaatsen moesten wij eten om in leven te blijven. Maar er was niets wat ons was toegestaan. En toch hebben wij gegeten… Hoe kunnen wij dit verantwoorden tegenover de Eeuwige?’
realiteit
De realiteit van oorlog laat ons niet los. Het is oorlog in het Oosten van Europa en het rommelt in Israel. Onze correspondent Salomon Bouman komt met verrassend nieuws uit het Midden Oosten: wie had kunnen voorspellen dat Zijne Hoogheid Ahmed Obaid Mansori uit de Emiraten zou deelnemen aan een herdenking in Auschwitz? Verbijsterd las ik dit bericht, maar besefte snel dat dit goed nieuws is, in ieder geval is het beloftevol. En dat hebben we nodig, zeker nu op Jom Ha’Sjoa en zo vlak voor 4 mei.
cover: de Snoge, Jom Ha’Sjoa herdenking 2022. Foto: Bloom
met dank aan Aviva Pels
Dag Wanda,
Kol hakavod!
Wat een mooi stuk, dat zet aan tot nadenken.
Herdenken in verbinding met ‘her’ denken : opnieuw denken over hoe we het zo inrichten dat we het verleden laten aanspreken en het gebruiken voor nu en de toekomst.
Dank je, ook voor het culturele overzicht. Ik voeg er nog twee aan toe:
– de Ballad of Mauthausen van Nikki Jacobs in de Uilenburgersjoel. Daar is met grote regelmaat diverse Joodse programmering.
– Een vriendin van me zingt in koor Hemisj Zain die met de Klezmer Society en Bert Vos in de Amstelkerk optreden.
– Beide voorstellingen op 8 mei.
Als laatste nog even eigen promotie: wie in gesprek wil met journalist en filmmaker Bianca Stigter over de Yad Vashem bekroonde film Three Minutes a Lenghtening kan zich bij secretariaat@ljg.nl aanmelden voor 22 mei. Indexeren zondag middag vertonen we de film èn interview ik deze bijzondere historica.
Voor nu sjabbat sjalom!
groeten uit Krakau, Yvonne
dank voor je aanvulling. Inderdaad deze dagen een explosie aan Joodse cultuur in al haar verscheidenheid.
De Vrijdagavond zoekt naar het verhaal erachter. We laten graag makers zelf aan het woord, zoals deze week Mirjam van Dam, Erga Netz en Ben Weiss Levie (via zijn partner Karin Bek). Zulke achtergrondinformatie en ‘kijkjes in de keuken’ zijn het vehikel voor praktische informatie. De Vrijdagavond wil een krant zijn voor auteurs, opinie- en cultuurmakers!
Is er ook een opnamen van gemaakt? Ik kon er gisteren niet bij zijn.
Carry Polak-de Beer zei indringend dat ze door de Nederlandse politie werden opgehaald en door de Nederlandse Spoorwegen werden afgevoerd. Zoals mijn schoonmoeder placht te zeggen: Mijn ouders werden door Nederlanders verraden, door de Nederlandse politie gearresteerd, en door de Nederlandse Spoorwegen afgevoerd; er kwam geen Duitser aan te pas.