Het Joods Museum pakt uit met de tentoonstelling Sex: Jewish Positions. Het toont een waaier aan manieren waarop je in het Jodendom naar seks en intimiteit kan kijken.
In de oude tijd was de Joodse traditie daarin al verrassend veelzijdig. De Babylonische rabbijnen stelden de regels op, maar zoals bij alles in het Jodendom, valt over de uitleg te discussiëren.
Tijden veranderen en daarmee ook de manier waarop Joden van nu, religieus of seculier, mannen en vrouwen, tiktokkers, lhbtqi-plussers en wie dan ook, seksualiteit beleven.
De tentoonstelling laat zien hoe hedendaagse Joden met de oude wetten omgaan, hoe zij de voorschriften interpreteren. Dat is soms met humor, maar even vaak vormen de beelden een protest tegen de plichten die met name de vrouw in de orthodoxe gemeenschap moet vervullen. Het museum op haar beurt wilde graag de stereotiepe beelden van Joden in series als Unorthodox en Shtisel nuanceren en de andere kant van het Joodse leven laten zien.*
Choepa
Wat weet ik zelf over Joodse sex ofwel Jewish Positions? Niet veel behalve dan uit eigen ervaring (maar die ga ik hier niet met u delen). Hoewel ik onder de Choepa ben getrouwd, heb ik de Rabbijnse voorschriften nooit gelezen. Maar zo leert ons deze tentoonstelling, de regels en wetten vallen zo op het eerste gezicht wel mee maar kunnen voor de vrouw ook als een keurslijf worden ervaren. Zij moet het ‘leuk’ hebben, dat is een verplichting, krijgt twee weken per maand onthouding opgelegd, en beleeft haar hoogtepunt op vrijdagavond omdat op sjabbat Sjechina (de aanwezigheid van het goddelijke) garant staan voor ’toffe’ sex.
Ik kan me niet echt in de man verplaatsen, maar het lijkt er toch op dat die ook aan zijn trekken komt. Dat is op zich niet verbazingwekkend gezien het feit dat Rabbijnen, mannen, in de Talmoed over seks en intimiteit en de rol van seks binnen het Jodendom discussieerden en daarbij toch zeker ook aan hun eigen behoeften dachten.
*zie het debat over in deze krant: Shtisel: zin in schnitzels met rijst door Bertien Minco.
Veranderende Tijden
De eens zo homogene Joodse gemeenschap bevat nu vele subgroepen en individuen, met steeds veranderende manieren van denken en leven – ook over seks en intimiteit. Homoseksualiteit, genderfluïditeit, de erotiek van het Chassidische leven, alles komt in deze expo aanbod.
De basis zijn de Rabbinale teksten en traditionele Joodse voorwerpen, maar uit luidsprekers klinken hedendaagse opvattingen over Joodse sex die worden ondersteund door hedendaagse kunst, videobeelden en fotografie. Een foto uit de serie Orthodox Eros van fotograaf GHL (Israël, 2010) toont een intieme blik op mannelijkheid en religie, de sensualiteit en erotiek van het chassidische leven.
Dat sex in de liberale traditie niet alleen voorbehouden is aan de man/vrouw relatie illustreert de foto van de Nederlandse Jenny Wesly. Sjalhomo voor Joodse mannen en vrouwen werd opgericht in 1979 en het liberale Jodendom kent sinds eind jaren negentig een ‘same sex’ verbintenis, eerst bij de progressieve gemeente Beit Ha’Chidush, later als een ceremonie bij Liberale Gemeenten.
Plicht en Plezier, is een van de hoopgevende thema’s in de tentoonstelling: Hoewel seks, ook in Joodse termen, primair voor de voortplanting is, wordt het belang van genot zeker niet ontkent. Als beide partners seks willen, mag alles. Nieuwe standjes worden aanbevolen als er maar geen zaad wordt verspild. Tot welke fantasieën dit kan leiden is goed te zien in het vrolijke werk van de Israëlische kunstenares Noa Snir. Zij vertaalde episoden uit de Babylonische Talmoed in kleurrijke komische eigentijdse beelden waarin heel veel erotiek te ontdekken valt.
Wellicht hebben de Bijbelse voorschriften omtrent sex en intimiteit ertoe bijgedragen dat onder de vroege seksuologen Joodse artsen oververtegenwoordigd waren, want als (plezierige) sex moet, en je je huwelijk in stand wilt houden, is een beetje advies soms welkom.
En hoe zorg je dat je toch aan je trekken komt als je niet helemaal binnen het plaatje past? Sigmund Freud, Magnus Hirschfeld, Bernhard Premsela en Aletta Jacobs hielpen mensen met seksuele problemen en droegen bij aan de emancipatie van afwijkende genderidentiteiten.
Daarnaast gaf Aletta Jacobs ook voorlichting over geboortebeperking.
Het werk Tumtum van Gil Yefman (1979) verwijst naar een term die de vroege rabbijnen gebruikte voor gendervarianten. In zijn op een comic book lijkende object heeft hij allerlei seksuele lichaamsdelen samengevoegd tot een grote zachte massa, heerlijk om aan te raken met het verlangen erin te verdwijnen waarmee hij lijkt te zeggen dat genderfluïditeit en ambiguïteit geen belemmering hoeven te vormen voor sex en intimiteit.
Judy Chicago’s tafel
Een aparte plek is ingeruimd voor het werk van de Amerikaanse kunstenares Judy Chicago. Zij kreeg bekendheid door haar installatie The Dinner Party (1979), waarin zij een ode brengt aan 39 vrouwen die een belangrijke rol in de geschiedenis hebben gespeeld. In de tentoonstelling staat In My Mother’s house.( 1962-64). De titel van dit werk verwijst naar het Hooglied waarin een vrouw beschrijft hoe zij haar geliefde naar ‘her mother’s house’ brengt.
The Dinner Table van Judy Chicago
Zie ook in De Vrijdagavond: Koosjere sex op het museummatras van Anouk Dorfmann
Sex: Jewish Positions
Joods Museum
22 november 2024 – 25 mei 2025
Catalogus in Engels
Sex: Jewish Positions ISBN 978-3-7774-4329-4
cover: poster van de tentoonstelling (beeld: Noa Snir), met dank aan het JCK
Geef als eerste een reactie