Daar stonden we dan. Een vijftigtal mensen van vier religies: christenen, joden, moslims, druzen. Tijdens Ramadan hoog op het dak van het Aish World Center in het hartje van de Oude Stad van Jeruzalem.
Samengekomen voor een Iftar, het aanbijten voor moslims na de vastendag. De organisatoren hadden het Bridges of Light genoemd. Er waren enkele diplomaten bij, ook dominees, rabbijnen, imams, sjeiks, journalisten en enkele gewone mensen zoals ik, die een groep coördineert van de Interfaith Encounter Association (IEA).
We keken uit over het plein voor de Kotel en stonden hoog genoeg om het Tempelplein te overzien met de Omar- en Al Aqsa moskee. Wat was het eigenlijk klein, zo allemaal bij elkaar van bovenaf gezien. Voor wie te voet beneden rondloopt, lijkt alles zoveel groter.
Het begon te schemeren en overal tegenover en onder ons zagen we mensen bidden. Naast me stond Faiçal Marjani, die uit Marokko was overgekomen. Hij bleek de president te zijn van de Maroccan Co-Existence Association en was hier samen met Hadj Mohamed Abidou, president van het Moroccan Center for Tolerance and Interfaith Dialogue.
Een daverend harde knal maakte een eind aan een beginnend gesprek, ik schrok, maar het drong onmiddellijk tot me door dat dit het einde was van de vastendag.
v.l.n.r rabbijnen Yaakov Nagen en Aharon Lavi, mr. Faiçal Marjani (Marokko), Hajj Mohamed Aabidou (Marokko), Christophe Rico (‘Polis’ Instituut, JLM), rabbijn Daniel Rowe, sjeik Yunus Amashe (Druzenleider Isfiya) and rabbijn Steven Burg. Foto courtesy Ohr Torah Stone
Beneden bij de Kotel sjokkelde men rustig verder, het gebeurt immers elke dag. Een vriendelijke man met keppel op zijn kale hoofd en tsitsit bungelend onder zijn overhemd deelde glazen met koel water uit aan wie moslim was. Later vroeg ik hem hoe hij wist wie hij een glas water moest geven.
Hij bleek van de organisatie te zijn: Ik ken jullie toch allemaal? Vervolgens gingen we naar beneden voor een heerlijke maaltijd, een discussieforum en een panel. Geen alcohol, wel alles koosjer. Passend voor iedereen. De zitplaatsen waren zo bepaald dat we de ‘ander’ als gesprekspartner hadden. Ik was blij met een Lutherse dominee uit de Czech Republic en Steven Aiello, net als ik van de IEA al heeft hij veel meer te betekenen dan ik.
Aan de tafel achter ons werd druk Arabisch gesproken, waar mijn Joodse buurvrouw aan de rechterkant zich in mengde, maar voor de dominee hielden wij het bij Engels. Steven Aiello is een uit Italië afkomstige Israëli die al jarenlang de leiding heeft over Debate for Peace. Hij en zijn medewerkers geven les op vele scholen in Israël en de Palestijnse gebieden.
Joodse en Arabische leerlingen en ook studenten aan onze universiteiten leren hun standpunten uiteen te zetten en met elkaar te praten. Na bijna vijftien jaar werk is dit enorm gegroeid en heeft zelfs buitenlands perspectief gekregen.
Een wereld geplaagd door haat, oorlog en gevaar.
In de inleiding zei rabbijn Daniel Rowe, dat wij leven in een wereld geplaagd door haat, oorlog en gevaar. De tragedie van 7 oktober en het voortdurende conflict in Gaza herinneren ons aan deze realiteit. Te vaak manipuleren extremisten religieuze teksten om verdeling te zaaien, terwijl de mainstream diplomatieke inspanningen zich op seculiere oplossingen concentreren. Misschien is het tijd voor gelovige mensen om naar voren te komen en te zeggen: Jij bent mijn vijand niet, al zijn we het diepgaand oneens met elkaar.
In vervolg hierop waren er twee thema’s tijdens deze avond. Een forum wijdde zich aan Coexistence in Times of Crisis en een panel hield ons bezig met Building Bridges: Israeli and Palestinian Perspectives.
De Marokkaanse vertegenwoordigers bleken zeer geïnteresseerd in meer contact met Israël vanwege de waarden van onze westerse democratie. Daar keek ik enorm van op en ik hoop dat we die democratische waarden hier ondertussen niet de nek omdraaien. Faiçal Marjani plaatst de islam in Mekka en ziet Jeruzalem meer als stad van joden en christenen. Met zo iemand is het voor ons niet moeilijk om te praten.
IEA deelnemers v.l.n.r.: Yehuda Stolov (dir. IEA), Yoel Silber, Abir Abd Al Daim, Nahed Sakis, Carolina Frimer, Chaya Brasz, Steven Aiello, Geert de Korte. Foto courtesy Ohr Torah Stone
Tijdens het panel maakten we ook kennis met de Palestijnse activist Samer Sinijlawi, die ons vertelde over zijn ervaringen terwijl hij opgroeide in Jeruzalem. Zijn zienswijze was dramatisch veranderd tijdens de eerste intifada (1987): Ik heb toen als tiener stenen gegooid naar auto’s en ben gearresteerd. Mijn eerste echte blootstelling aan de ‘andere kant’ kwam in de gevangenis, waar ik Ivriet leerde en met mijn bewakers praatte. Ik begon me te realiseren dat, als we de menselijkheid in elkaar niet kunnen herkennen, het conflict nooit zal eindigen.
Sinijlawi was gegaan naar de sjiwwe van de Bibas-familie en had Yarden Bibas ontmoet, die – zelf pas vrijgelaten – sjiwwe zat voor zijn vermoorde vrouw Shiri en twee kleine kinderen, Ariel en Kfir. Sinijlawi: “Ik heb spijt betoond aan Yarden voor wat Palestijnen zijn familie hadden aangedaan. Dit was moord en ik veroordeel Hamas. Dit betekent niet dat ik geen gevoelens heb over de kleine kinderen in Gaza, integendeel, maar het een hoeft het ander niet uit te sluiten.”
Terwijl ik dit allemaal volgde, keek ik nog even op de uitnodiging aan wie we dit te danken hadden behalve dat Aish Center en de Interfaith Encounter Association. De andere twee waren de Ambassadors Club of Israel en het Ohr Torah Interfaith Center.
Ik dacht die avond aan de soldaten, die in het revalidatiecentrum van het Hadassa ziekenhuis – een kwartier lopen van ons huis – proberen een enigszins normaal leven terug te veroveren. Er zijn er nog ongeveer twintig en voor hen moesten nog Poerim pakketten worden voorbereid.
Ook blijven de gegijzelden steeds in mijn bewustzijn terugkomen, al bescherm ik mezelf door niet alsmaar op de hoogte te willen zijn. Het voelt als een zwart gat, dat nooit zal dichtgaan als ze niet allemaal thuiskomen, levend of dood.
Als weinig gelovige vond ik die positieve avond in de Oude Stad van Jeruzalem iets fijns en hoopgevends om mee te maken te midden van de actuele troebelen van ons bestaan.
Helaas denkt men er in de USA anders over, want vanochtend hoorde ik dat USAID de financiële steun aan de IEA, de Interfaith Encounter Association waar ik actief in ben, heeft stopgezet. Hoe dom kan men zijn!
cover illustratie Bloom
Geef als eerste een reactie