Een jaar niet weten wat je moet zeggen

eerste jahrzeit 7 oktober

Afgelopen maandagavond vond in de LJG Amsterdam een bijeenkomst plaats om 7 oktober te herdenken. Een van de sprekers daar was schrijver en theatermaker Tamar van der Ven. Zij vertelde hoe zij het het afgelopen jaar heeft ervaren.

Overzichtelijk en eenzaam

Een jaar geleden was ik net afgestudeerd aan de schrijfopleiding op de toneelschool. Zin om als beginnend schrijver mijn weg binnen de kunsten te vinden. Toen kwam 7 oktober. En eigenlijk weet ik al het hele jaar niet wat ik moet zeggen. Als joodse vrouw niet. Als schrijver niet. Als mens niet.

Mijn leven is altijd keurig opgedeeld geweest in wereldjes. School. Sjoel. Zaandam. Amsterdam. Haboniem. Humanistiek. Toneelschool. Utrecht. Mijn joodse leven en mijn niet-joodse leven vallen zelden samen. Mensen weten dat ik joods ben of dat ik naar Israël op vakantie ga, maar alleen mijn zeer goede vrienden weten wat dat voor mij betekent. Enerzijds is dat lekker overzichtelijk. Anderzijds is het ook eenzaam.

De vraag die zelden gesteld wordt

Mijn houding is altijd geweest: als je iets niet begrijpt, of iets niet weet, dan vraag je het maar. Ik ga me niet bij voorbaat verantwoorden. Ik ga ervan uit dat mensen elkaar, en dus mij, vertrouwen. Ik ga ervan uit dat mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor of ze iets begrijpen of niet.

En ik ga ervan uit dat mensen zelf onderscheid kunnen maken tussen oordeel en begrip, of op zijn minst alert zijn op dat onderscheid.

Het gebeurt af en toe dat mensen me vragen wat mijn joods-zijn precies voor mij betekent. Het is nog nooit gebeurd dat iemand me vroeg: ‘zeg Tamar, hoe zit dat nou precies met de geschiedenis van Israël, leg me dat eens uit, ik ben benieuwd’. Ik heb vaak over dat moment gefantaseerd te midden van mijn niet-joodse klasgenoten, eerst op de middelbare school en later op de toneelschool. Het moment dat iemand me iets zou vragen en ik alles zou kunnen vertellen, van a tot z.

En toen kwam 7 oktober. En ineens was Israël van iedereen. De Palestijnse strijd was van iedereen. Al die mensen die nog nooit ook maar één vraag aan mij stelden, die nooit met mij het gesprek zijn aangegaan, bleken ineens uitgesproken meningen te hebben en heel goed te weten waar ze voor staan.

Grote druk op engagement

De theatersector is een van de meest linkse ‘progressieve’ bubbels van Nederland. De Instagram-activisten zijn de mensen met wie ik theater maak.

Het kleine theater in Utrecht dat via een banner oproept tot het voorkomen van genocide is het theater waar ik achter de bar sta. Regelmatig heb ik in appgroepen berichten gekregen waarin werd opgeroepen om op te staan tegen ‘de zionistische entiteit’.

Binnen de theaterwereld heerst een grote druk op ‘engagement’. Een jonge acteur gaf toe dat ze een foto van Gaza had ge-repost op Instagram zonder daar helemaal achter te staan, maar gewoon, omdat het een statement is om niet mee te doen als iedereen dat doet. Het motto lijkt: als je iets wil betekenen in de wereld, dan moet je iets te zeggen hebben. Maar er valt niet altijd iets te zeggen wat lijkt op een conclusie of een statement. De vraag is, wat zeg je dan?

Vervaagde scheidslijnen

De scheidslijnen tussen de verschillende delen van mijn leven maken soms eenzaam, maar wel veilig. Het afgelopen jaar zijn die scheidslijnen vervaagd. De link die ineens ontstond tussen hier en daar, was voor mij surreëel en absurd. De dingen die ik men hier heb horen zeggen, hadden voor mij niets te maken met alle gesprekken die ik ooit in Israël, van links tot rechts, met orthodox tot Palestijn, heb gevoerd. Hier en daar zijn voor mij altijd verschillende realiteiten geweest, maar ineens zijn die door elkaar gaan lopen.

Ik heb altijd gewacht tot iemand me zou vragen hoe dat eigenlijk precies zit, met joods-zijn. Hoe het is om je juist in Israël zo thuis te voelen. Hoe al die complexiteit naast elkaar kan bestaan en hoe je daar dan mee om moet gaan. Maar veel mensen vragen zich niet af of ze iets begrijpen of niet. En daarom heb ik me uitgesproken. Tegenover mijn baas over de banner van het theater. In de appgroep over het effect van activistisch taalgebruik. Tegenover een vriendin met de vraag waarom ze eigenlijk niet vroeg naar wat deze oorlog voor mij betekent.

Het zoeken naar woorden blijft

Ik heb er altijd op vertrouwd dat mensen zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun begrip van situaties, van mensen, van de wereld. Maar als er alleen maar ruimte is voor de ander, is er geen ruimte voor mij, en ontstaat er alsnog geen gesprek. Het zoeken naar woorden blijft. Maar ik ben in ieder geval begonnen met me uit te spreken, zonder Instagram, zonder statements, en dat neem ik mee.


cover: Theaterschool Utrecht met voorstelling tijdens Theater Na de Dam in 2019

Over Tamar van der Ven 1 Artikel
Tamar (1997) is schrijver en theatermaker en verbonden aan de LJG Amsterdam. Ze studeerde Humanistiek aan de Universiteit voor Humanistiek, en daarna Writing for Performance aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Onder de naam Collectief Dadelboom heeft ze het afgelopen jaar twee voorstellingen gemaakt.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*