Het Italiaanse dagblad L’Unità publiceerde onlangs een interview met de Italiaanse historica Anna Foa over haar nieuwe boek Il suicidio di Israele (De zelfmoord van Israel).
De bekende Italiaanse journalist Umberto De Giovannangeli sprak met haar over de scherpe po.litieke tegenstellingen in het huidige Israël, zowel voor als na 7 oktober 2023. Verder gaat de historica in op de vraag wat er nog over is van het zionistische ideaal.
De interviewer introduceert dr. Foa als een ‘vooraanstaande intellectueel van het Italiaanse jodendom’ en hij citeert Foa’s uitspraak: ‘Vandaag regeert de zwarte ziel van Israël, dit zionisme kan niet samengaan met democratie.’
Anima nera versus anima democratica
In de oorspronkelijke tekst van het interview domineren de metaforen zwarte ziel en democratische ziel. De woorden ‘zwarte ziel’ zijn de letterlijke vertaling van anima nera, tegenover anima democratica. In het Nederlands zou het woord ziel, vergezeld van de twee bijvoeglijke naamwoorden Foa’s bedoeling niet goed weergeven. Als vertaler gebruik ik daarom op de meeste plaatsen synoniemen.
De zegswijze anima nera heeft in het Italiaans ook een zeer negatieve betekenis van een perfide persoon die in het geniep zijn eigen belangen nastreeft en daarbij illegaal en zonder scrupules te werk gaat.
Anna Foa, beeld met dank aan L’Unità
Nieuwe L’Unità
De L’Unità werd in 1924 opgericht door Antonio Gramsci en was het dagblad van de communistische partij tot 1991, daarna als onafhankelijk dagblad gericht op sociaaldemocratische, progressieve lezers tot de definitieve sluiting in 2017. Een nieuwe Unità verscheen in mei 2023. Het profileert zich in de woorden van de hoofdredacteur Sansonetti als ‘socialistisch, christelijk en liberaal, niet-liberalistisch’.
Anna Foa (1944) was Professore Associato, Universitair Hoofddocent (UHD), voor Moderne Europese geschiedenis aan de Universiteit La Sapienza in Rome. In 2010 ging ze met pensioen. Zij publiceerde een twintigtal boeken en ruim honderd academische artikelen. Haar belangrijke monografieën over de geschiedenis van het Europese jodendom in de moderne tijd en de Sjoa in Rome en Italië verschenen bij de gerenommeerde Italiaanse uitgeverijen Laterza en Il Mulino.
Anna Foa
Il suicidio di Israele
uitgever Laterza
104 pagina’s;
1 oktober 2024
ISBN 9788858155530
De messianisten van nu spelen de post-zionisten in de kaart
Het interview
Umberto De Giovannangeli (UdG)
Sinds die tragische 7 oktober 2023 is Israël een land in oorlog. Het wordt meer en meer verscheurd door twee visies. Een kloof die door onze journalistiek vaak wordt verzwegen of onderschat.
Anna Foa (AF)
Men vertelt over het land alsof het één geheel is. Maar in de negen maanden die voorafgingen aan 7 oktober waren er in Israël enorm omvangrijke protestbetogingen voor de democratie. In geen enkel land ter wereld heeft men zoiets ooit meegemaakt. Nu zijn die protesten hervat, maar gericht op de kwestie van de gijzelaars en het beëindigen van de oorlog in Gaza. Afgelopen zaterdag (7 september 2024) demonstreerden in Tel Aviv vierhonderd- tot vijfhonderdduizend mensen. Stel je dat eens voor: in een stad van een klein land een half miljoen mensen op straat. De foto’s zijn zeer indrukwekkend. Er bestaat dus een oppositie.
UdG Dit is één van de twee kampen van Israël. En het andere?
AF Er bestaat een politieke factie die te lang en wat spottend werd afgedaan als de messianisten. Dat verhaal begon in juli 1967 met de Zesdaagse Oorlog en de inname van Jeruzalem, de Heilige Stad, de hoofdstad van Groot-Israël. Het punt is dat deze factie vandaag aan de macht is. Ik doel niet alleen op de twee extreem rechtse ministers, Ben-Gvir en Smotrich. Het belangrijkste probleem heeft een ander gezicht en een andere naam.
UdG Welke naam, professor Foa?
AF Benjamin Netanyahu. De premier ondersteunt met kracht deze extremistische positie. Ik geloof niet dat Netanyahu alleen maar probeert de justitie te ontlopen, maar wel dat hij volledig overtuigd is van wat hij doet, welke redenen er ook aan ten grondslag liggen.
UdG Israël heeft twee zielen. De zwarte ziel regeert nu en zweeft ook boven Jeruzalem.
AF Inderdaad. En dat geeft precies aan wat de drijfveren van deze rechtse beweging zijn. Het gaat ze niet om veiligheid, maar om een niet te beteugelen drang naar bezit. Over Jeruzalem bestaan tussen Israël en Jordanië al vele jaren akkoorden. Daarin is vastgelegd dat de Arabieren en moslims mogen bidden op de Tempelberg. Niet-moslims mogen de zone bezoeken. Nu worden deze overeenkomsten voortdurend en provocatief in twijfel getrokken. Met name door Ben-Gvir met zijn wandelingen op de Tempelberg en zijn pathologische idee van de bouw van de Derde Tempel. Het zou totale waanzin zijn.
Dit verlangen werd trouwens altijd al gekoesterd door extremistische groepen, maar als het vandaag opnieuw wordt voorgesteld door mensen met regeringsverantwoordelijkheid, dan is dat verontrustend. Wij moeten niet vergeten dat Hamas hun genocidale actie van 7 oktober ‘al-Aqsa-golf’ noemden; niet minder genocidaal is overigens de aanval op Gaza.
Het optreden en de bedoelingen van de extremistische rechtervleugel bieden, zonder enige legitimatie, een aanknopingspunt voor die verwijzing van Hamas.
UdG Wat doen deze twee kampen nu?
AF De democratische oppositie heeft zich verzet tegen de juridische hervormingen van Netanyahu zonder de kwestie van de bezetting aan de orde te stellen. De bezetting is het grote probleem van Israël en daarmee dus ook de oprichting van de Palestijnse staat. Door de verwerving van politieke macht is de positie van het messiaanse kamp – dat een Groot-Israël wil – aanzienlijk versterkt. Daartegenover staan de Palestijnen die de vernietiging van Israël nastreven. Maar wat Netanyahu en de regering op dit moment werkelijk interesseert, is de Westelijke Jordaanoever.
Dit betekent niet dat de oorlog in Gaza tegen Hamas onbelangrijk is. Maar het is de oorlog tegen hetzelfde Hamas dat Netanyahu indirect en bewust heeft gesteund met toegang tot de miljarden van Qatar.
Meer werk van Anna Foa
De ware ramp
Maar wat men uiteindelijk wil bereiken is de volledige kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever om zo elke mogelijkheid van een Palestijnse staat onmogelijk te maken. En dat is wat de kolonisten en ook het leger in de Westelijke Jordaanoever nu aan het doen zijn. Dat is een ware ramp. En voor Israël is het zelfmoord.
En het is zorgwekkend dat een zo sterke, spontane oppositie, ondersteund door de vakbond Histadrut die een succesvolle algemene staking had uitroepen, geen enkele invloed lijkt te hebben op een regering die onverstoord zijn eigen gang gaat, zonder ook maar de minste aandacht voor de wensen van meer dan de helft van de bevolking in overweging te nemen.
UdG Er zijn mensen binnen en buiten Israël die menen dat de opkomst van deze messianistische en ultranationalistische rechtervleugel het einde van de zionistische utopie inluidt.
AF Zelfs religieuze zionisten hadden nooit zo’n visie als de messianisten van nu. In de vroege stadia van de oppositie, dus voor 7 oktober, zei men dat de messianistische kolonisten hetzelfde deden als de zeloten in 70 gebruikelijke jaartelling, die met hun opstand tegen de Romeinen bijdroegen aan de vernietiging van Israël. Ik geloof dat de rechtse beweging die nu aan de macht is het einde van dat zionisme markeert. Hoe het ook zij, het zionisme zoals het nu wordt gepresenteerd, namelijk als een etnocentrische Joodse staat, kan niet samengaan met de grondslagen van de democratie.
In dit opzicht hebben de post-zionisten, de historici en al degenen die pleiten voor een daadwerkelijke gelijkheid van alle burgers, ongeacht hun religie, gelijk.
Voor het joodse suprematisme is in een democratische staat geen plaats. Hier ligt het grote en nog steeds onopgeloste probleem. Netanyahu stelde het in 2018 op de voorgrond met de wet die van Israël een Joodse staat maakte en die door een meerderheid in de Knesset werd goedgekeurd. Een etnocentrische wet, die onder andere het Arabisch als gelijkwaardige tweede taal naast het Hebreeuws heeft afgeschaft.
UdG Het erkennen van het bestaan van deze twee visies en als gevolg daarvan het maken van een keuze, is dat thema aanwezig in de Joodse diaspora of overheerst de verdediging van Israël zonder voorbehoud?
AF Ik zeg dit met veel pijn. Ongetwijfeld bestaat dat besef in een deel van de Amerikaanse diaspora en het komt tot uiting in documenten, standpunten, en manifestaties in New York, in Californië… Een belangrijk deel van de Amerikaanse diaspora is zich zeer bewust van wat er gebeurt. Maar we moeten bedenken dat de Amerikaanse diaspora overwegend Reform of Conservative is, en niet orthodox.
De Europese diaspora, inclusief Italië, wordt gekenmerkt door een moderne orthodoxie, en niet door een ultra-orthodoxe. In Italië en Europa komt de steun voor Israël voor een deel, het moet worden gezegd, voort uit het trauma van 7 oktober. Voor Israël en de diaspora was het een zeer ingrijpende en schokkende ervaring, die – en dat is begrijpelijk – door mensen gevoelsmatig in verband werd gebracht met de Sjoa. En dat was lang voordat Netanyahu dat op een opportunistische manier deed.
In de diaspora is men ervan overtuigd dat Israël op elke mogelijke manier moet worden gesteund omdat het land ten onder zou kunnen gaan. De band met de Israëlische rechtervleugel is duidelijk zichtbaar in enkele van de belangrijkste joodse gemeenschappen in Italië.
Grens volgens Yehoshua
De grote Israëlische schrijver Abraham B. Yehoshua onderstreepte in verschillende van onze gesprekken het idee ‘grens’ waaraan hij een culturele betekenis gaf, niet zozeer een territoriale of politieke interpretatie.
UdG De eigen grenzen als limiet ten opzichte van het messiaanse plan voor een Groot-Israël?
AF Yehoshua was een zeer uitgesproken tegenstander van de rechtervleugel in Israël, en net als hij zijn Amos Oz en David Grossman dat ook. Yehoshua was zoals de andere schrijvers een overtuigde seculiere zionist. Hij was ook de intellectueel die er naar streefde een visie die voor de jaren dertig van de vorige eeuw aanwezig was in veel delen van de zionistische wereld, dus nog voor de grote Arabische opstanden, opnieuw vorm te geven. Deze stroming streefde naar een vriendschappelijke relatie, naar co-existentie, met de buren. Onder hen waren misschien ook wel mensen die dachten aan één binationale staat.
In de jaren dertig was dit al onmogelijk geworden en zeker in de daaropvolgende decennia. Vandaag is het ondenkbaar. Het was niettemin de grote utopie van een deel van de zionistische wereld. In afgelopen jaren heeft links in Israël gedebatteerd over de staatsvorm: een binationale staat òf twee staten. Op een bepaalde manier is de twee-staten optie overgebleven, ook al lijkt die mijlenver en utopisch als men er niet in slaagt deze messianistische waanzin te stoppen.
cover: Banksy in Gaza, beeldcollectie Bloom
Geef als eerste een reactie