Achter de schermen bij een modeshow omstreeks 1960
Volgend jaar is het vijftig jaar geleden dat fotografe Maria Austria (Karlsbad, 1915) in Amsterdam overleed, maar haar omvangrijke oeuvre staat nog steeds volop in de belangstelling.
Haar naam leeft voort in het Maria Austria instituut dat het werk van vele Amsterdams topfotografen beheert. In 2018 was in het Joods Museum een overzichtstentoonstelling van haar werk te zien. Van de in 2014 door graficus en fotograaf Martien Frijns samengestelde fotobiografie verscheen dit voorjaar een herziene versie aangevuld met o.a. nieuw materiaal afkomstig uit Wenen waar vorig jaar in het Jüdisches Museum een tentoonstelling van haar werk had plaatsgevonden.
Marie Östreicher zoals als haar echte naam luidde, was opgegroeid met kunst en cultuur. De familie maakte vanuit Karlsbad uitstapjes naar Wenen om daar het theater en musea te bezoeken. Daar volgde zij ook haar opleiding tot fotografe aan de Grafische school. Na het behalen van haar examen vertrok zij in 1937 naar Amsterdam waar zus Lisbeth al een textielatelier runde.
Bladerfeest
De fotobio van 818 pagina’s dik is hoofdzakelijk gevuld met haar prachtige zwart/wit foto’s aangevuld met biografisch materiaal. Het is een feest om er doorheen te bladeren ook al zijn niet alle onderwerpen die zij vastlegde even plezierig.
Vanuit haar onderduiklocatie in de Vondelstraat fotografeerde zij de voorbij marcherende Duitse troepen. Haar foto’s van de hongerwinter en de wederopbouw zijn iconisch en in ieders geheugen gegrift.
Interesse in maatschappelijke onderwerpen in binnen- en buitenland bleef ze behouden, maar na haar scheiding van fotograaf Henk Jonker in 1963, waarmee ze ondergedoken zat, werd kunst en cultuur, en dan voornamelijk theater en dans, net als destijds in Wenen weer haar hoofdonderwerp.
Foto’s Maria Austria van links naar rechts: Benjamin Britten; Israël kort voor de Zesdaagse Oorlog (1967); Josephine Baker; Maria Callas; anoniem portret gemaakt tijdens haar opleiding in Wenen; Waternoodsramp Zeeland, 1953.
Mickery en Carré
Maria Austria was de vaste fotograaf bij het legendarische avant-garde theater Mickery, bij de beginjaren van het Holland Festival en van optredens in Carré van sterren als Maria Callas, Ellen Edinoff en Kurt Stuyff en de componisten Schat, Andriessen en John Cage. Ook krijgen we inkijkjes bij repetities van musici van het Concertgebouworkest, Sonia Gaskell bij het Nationaal Ballet; werkelijk iedereen die er cultureel iets toe deed verscheen voor haar camera.
De foto’s van Austria doen vaak denken aan candid camera (het fotograferen van personen die niet weten dat ze worden gefotografeerd), maar zijn dat niet. Zij is er onopvallend, de geportretteerden lijken ontspannen, gaan gewoon door met hun bezigheden alsof zij niet aanwezig is.
Haar onderwerpen plaatst de fotografe vaak centraal in beeld voor een onscherpe achtergrond. Bij overzichtsfoto’s gebruikt ze vaak schuine lijnen om diepte te suggereren. Geen moeilijke technische ingrepen en altijd haar blik op de geportretteerde.
Het Achterhuis
Bijzonder indrukwekkend vond ik de fotoreportage die zij in 1954 maakte in opdracht van de Amerikaanse producers van het toneelstuk naar het dagboek van Anne Frank. Met veel aandacht en precisie legde zij het achterhuis vast. We zien de verlaten ruimtes, leeggehaald maar verder nog in de oorspronkelijke staat, voordat het tot een museum werd getransformeerd. Niets maakt duidelijk welk drama zich daar heeft afgespeeld.
Ook Otto Frank staat op die foto’s. Maria fotografeerde hem in zijn bureaustoel terwijl hij haar zijn kampnummer op zijn arm toont. Opvallend is de blik in zijn ogen. Hij kijkt haar aan, speels bijna, een uniek portret zoals we dat niet van hem kennen. Dit beeld geeft ons een bijzondere inkijk in Maria Austria’s manier van werken; een fotograaf die niet verdwijnt achter haar camera, maar persoonlijk betrokken is bij de wereld die zij vastlegt.
Maria Austria Fotobiografie – Martien Frijns
Pagina’s: 816
Prijs: € 50,00
Uitgever: M10Boeken
cover: foto Maria Autria, fragment uit boekomslag
Geef als eerste een reactie