IM Rudolf van den Berg (1949-2025)

Cineast Rudolf van den Berg is op 13 juli plotseling overleden aan een hartstilstand. Onwerkelijk en verdrietig nieuws.

Ik kwam hem een tijd geleden tegen in het Westerpark waar hij zijn dagelijkse wandeling maakte. We besloten ons weerzien te vieren met een glas wijn en een bitterbal op een terras.

Rudolf vertelde enthousiast over zijn filmplan over Baruch de Spinoza. De joodse thematiek was altijd een bron van inspiratie voor zijn films. Later, tijdens een etentje bij ons thuis, ging hij er uitgebreid op door, met die aanstekelijke gedrevenheid die hem zo eigen was.

In mijn boekenkast pak ik La Place de la Bastille van Leon de Winter, waarin Rudolf ooit een opdracht schreef, met onder meer de volgende zinnen:

• een boek over het verlangen,
  de film als verlangen zelf.
  was ik maar een dichter.
  Rudolf, 5 mei 1983

Hij was toen nog onzeker of hij subsidie zou krijgen voor zijn scenario Bastille, maar zijn speelfilmdebuut leverde hem direct het Gouden Kalf voor Beste Regie op, tijdens de Nederlandse Filmdagen van 1984. Het was het begin van een indrukwekkende carrière. 

red.: In Bastille, naar de roman van Leon de Winter, verlangt een kind van ouders die in de Holocaust zijn vermoord om de geschiedenis te veranderen. In de film probeert de Amsterdamse leraar, Paul de Wit, ingetogen gespeeld door Derek de Lint, zijn Joods-zijn af te zweren. Hij is getrouwd met een knappe, christelijke blondine die hem niet echt begrijpt. Tegelijkertijd is hij geobsedeerd door een boek dat hij hoopt te schrijven: een roman over de vlucht naar Varennes in 1791 van Lodewijk XVI en Marie Antoinette. De geschiedenis vertelt dat hun poging mislukte en dat koning en koningin werden onthoofd, maar Paul is van plan een positievere versie van deze gebeurtenis te verzinnen.
De film onderzoekt ook Pauls pogingen om een tweelingbroer op te sporen die nooit heeft bestaan danwel met zijn ouders is vergast in Bergen-Belsen. Bastille is het speelfilmdebuut van Rudolf van den Berg. Hij verweeft de verschillende lijnen van Pauls verhaal tot een soort mysterie, waarin ook zijn affaire met een jonge Joodse vrouw (gespeeld door Evelyne Dress) een rol speelt.

Spinoza

De financiering van zijn twaalfde speelfilm, Spinoza, liet lang op zich wachten. Eind 2018 werd zijn scenario opnieuw afgewezen door het Filmfonds. Hij werd daar niet vrolijk van, van al die zuinige scepsis die de filmbureaucratie domineert.

Nu is de film voltooid, maar helaas kan hij de première niet meer meemaken: hij stierf kort na het voltooien van de laatste filmdag.
Ik kijk uit naar zijn laatste film, die volgend jaar tijdens de Nederlandse Filmdagen in première gaat.

Rudolf van den Berg, filmmaker, Amsterdam 1949-2025. Bron foto: Indebioscoop

Filmografie Rudolf van de Berg

Speelfilms (regie)

• Bastille (1984) – debuutfilm, naar Leon de Winter (Gouden Kalf Beste Regie)
• Zoeken naar Eileen (1987) – gebaseerd op roman van Leon de Winter
• De Avonden (1989) – naar Gerard Reve (2× Gouden Kalf)
• De Johnsons (1992) – horrorthriller, cultstatus
• The Cold Light of Day (1996) – verfilming van Dürrenmatt, inspectievonnis
• For My Baby (1997) – internationaal, Kalf voor Beste Regie
• Snapshots (2002)
• Süskind (2012) – oorlogsdrama over Walter Süskind
• Tirza (2010) – naar Arnon Grunberg, Gouden Kalf-nominatie/regie
• Een Echte Vermeer (A Real Vermeer, 2016) – biopic Han van Meegeren
• Xangadix Lives! (2017) – spin‑off/documentaire rondom De Johnsons

Documentaires

• De Algerijnse tijden (1977) – over Algerijnse onafhankelijkheid
• De plaats van de vreemdeling (1982) – Joods‑maatschappelijk onderzoek
• Sal Santen Rebel (1982) – over joodse revolutionair, Gouden Kalf beste documentaire
• Staal & Lavendel – De Levensladder van Cornelis Verolme (2007) – docu, Gouden Kalf-genomineerd
• Hamartía: Om en nabij Van Gasteren (2014)

Acteerbijdrages

• De Johnsons (1992) – als fotograaf
• Stranger at Home (1985) – als zichzelf

Televisie

• Regisseur van afleveringen in series zoals Oud Geld (1999) en Van God Los.
  
  

cover: uit de film Süskind (2012) – oorlogsdrama over Walter Süskind, regie: Rudolf van den Berg