De woede van Miriam Cahn: Ik heb de wereld niet uitgevonden, ik zou liever bloemen schilderen

Het voelt bijna letterlijk als een klap in je gezicht als je tegenover de schilderijen komt te staan van Miriam Cahn in het Stedelijk Museum. 

Je bent geneigd je af te wenden en door te lopen maar KIJK. 

Kijk eens echt, dat is waarvoor ze dat maakt: om je te confronteren met die dingen waar we dagelijks over lezen of horen in de media, maar die we zelden of nooit werkelijk onder ogen komen. 

Eerste shock

Cahn schildert in sferische, weinig gedetailleerde beelden. Beelden waarin geslachtsorganen en monden geprononceerd aanwezig zijn, beelden waarin ogen zonder uitzondering rond zijn van schrik, angst of verbijstering en je als toeschouwer na de eerste shock nederig doet voelen. 

Mannen, vrouwen en kinderen, zonder uitzondering naakt. Geen individuen, maar naakte, kwetsbare mensfiguren. Slachtoffers van aanranding of verkrachting, in de burgermaatschappij of in oorlogssituaties. Je hoeft meestal niet te raden wat ze wil laten zien: een vuist die in een gezicht wordt geramd, een vrouw in barensnood. Verdrinkingen, vrouwenmishandeling, vernedering.  Daders en slachtoffers. 

”Ik heb de wereld niet uitgevonden, ik zou ook liever bloemen schilderen.”

Het zijn geen vrolijke beelden maar zo zegt Cahn. ‘Ik heb de wereld niet uitgevonden, ik zou ook liever bloemen schilderen.’ Dat doet ze soms ook als ontspanning.

Morele vragen

Miriam Cahn (1949) noemt zichzelf geen politieke activiste, maar gebruikt haar werk om morele, bijna filosofische vragen over de mensheid te stellen. Vele mensen verdrinken in de Middellandse Zee terwijl aan de stranden van dezelfde zee mensen vakantie vieren. Hoe kan dat? Toeristen op de stranden na een tsunami? 

Ze laat de naakte, diepe lelijkheid zien van oorlog, van vrouwenonderdrukking. Ook de moedige Gisèle Pelicot die gedrogeerd meer dan tweehonderd keer verkracht werd is daar slachtoffer van. En de verkrachte vrouw met haar boreling, ‘gefühl beim säugen, een van Cahn’s sterkste werken op de tentoonstelling. Wat brengt de mens tot haar wandaden?  

Eerder zette ze haar werk in tegen het gebruik van kernwapens; vandaag de dag lijkt het een antwoord op de oorlog in Oekraïne, de vluchtelingen aan de Europese grenzen en de aanval van Hamas op Israël. 

Weinenmüssen

In een benauwende kleine aparte ruimte zijn een aantal waterverfschilderijen opgehangen die zij direct na de inval van Hamas in Israël, 7 oktober 2023, maakte. 

Stap binnen en zie: zo ziet grenzeloos verdriet na een dergelijke actie eruit. 

Contouren van gezichten met uitvloeiende verf, rauw, ongestileerd verdriet met een eindeloze stortvloed aan tranen. Het is wat het ook lijkt te zijn. De titel van deze zaal, Weinenmüssen valt samen met de afbeeldingen. Geen metafoor die het mooier maakt dan het is, maar plat, direct wat zij wil laten zien. Fantasie heb je daarvoor niet meer nodig.

Interview Met Miriam Cahn (2017)

cover: fragment uit: 2019, foto Heinz Pelz. Met dank aan de kunstenaar, Meyer Riegger en Galerie Jocelyn Wolff, Paris