Diamantdief gevangen in Bazel

Amsterdam dé diamantstad. Waar heeft Amsterdam deze bekendheid aan te danken? Holland was een handelsland, een varende natie. Wij hadden hier weinig grondstoffen, dus gingen we op zoek in de gehele wereld naar nieuwe producten.

Kaap de Goede Hoop werd een belangrijke basis om vers drinkwater, fruit en voedsel in te slaan. Toen de eerste ruwe diamanten werden gedolven in Zuid-Afrika, kwamen die in Nederland terecht, waar veel Joodse vluchtelingen uit Spanje via Portugal door Nederland werden verwelkomd. Zij  starten in Amsterdam een diamantindustrie in de zestiende  en zeventiende eeuw. 

glorietijd

Dit werd een bloeiende  industrie, gepaard aan ups en downs. Aan een belangrijke hausseperiode wil ik hier bij stilstaan. De Kaapse tijd, 1870-1873. Toen beleefde Amsterdam zijn glorieperiode. De diamanthandelaren konden hun weelde niet aan. Er waren handelaren die staken hun sigaren aan met een briefje van tien gulden. Of kochten een extra plaats in het theater voor hun geldbuidel en sigaren. Deze periode werd ook weer gevolgd door een tijd van grote werkloosheid en armoede.

armenkas

In 1894 werd de ANDB, De Algemene Diamantbewerkers Bond, opgericht door Henri Polak en Jan van Zutphen. Zij stichtten het Koperen Stelen Fonds. Bij het slijpen van diamant werd een loden dop gebruikt waarin de ruwe diamant werd gezet. Men kon die kop verstellen. Er zat een koperen steel aan vast die in een houten ‘arm’ werd gezet. De koperen stelen werden regelmatig vervangen en weggegooid. Van Zutphen kwam op het idee de stelen te gaan verzamelen om die in tijd van nood te kunnen verkopen. Met de opbrengst konden de arme slijpers geld krijgen uit de armenkas. Zo ontstond langzamerhand de eerste vakbeweging in Europa. In de Tweede Wereldoorlog werd de hele diamantindustrie weggevaagd in Nederland. Amsterdam behield nog wel het ‘image’ van dé diamantstad te zijn in de wereld.

In de jaren zestig ontstond er een bloeiende toeristenindustrie met diamant showrooms. Zij zorgden voor de opleving van de diamanthandel. Amsterdam bezit de oudste Diamantbeurs van de wereld zeg ik vol trots. 

voetstappen

Een goede naam en reputatie gaan nooit verloren. Zo prijs ik mij gelukkig om in de voetstappen van mijn vader te treden. Hij kwam uit Krakau, Polen. Na Auschwitz en Mauthausen te hebben overleefd, kwam pa in Nederland terecht, op uitnodiging van de onze regering als DP, displaced person. Mijn vader begon een klein atelier op een zolderkamer daarna vond hij ruimte in de diamantbeurs. Het bedrijf groeide en ontwikkelde zich van een eenmanszaak tot een bedrijf met twintig goudsmeden en een prachtig kantoor. Ik werd partner in het bedrijf en bouwde de zaak verder uit. Wij hadden stands op verschillende vakbeurzen in de wereld. Zoals in Bazel.

waanzinnig licht

Die dag begon zoals alle andere dagen toen ik naar mijn stand ging op de grote Uhren und Schmuckmesse (horloge- en juwelenbeurs) in Bazel. Tegenwoordig genoemd Basel World... Ik wandelde over de beurs en passeerde een kleine stand van een van mijn collega’s uit New York. Die stand viel op door zijn waanzinnige verlichting. Het leek wel of er een zon scheen in zijn vitrine. In de loop van de dag moest ik met een kleine collectie juwelen brengen naar een pand aan de overkant van ons gebouw. Ik deed de juwelen in mijn tas en spoedde mij naar de uitgang van ons gebouw. Mijn aandacht werd wederom getrokken door het felle licht in de vitrine van mijn Amerikaanse vriend en het aantal bezoekers dat voor zijn stand stond. 

schuifdeurtje

De showcase lag vol met platina sieraden bezet met diamanten. De juwelen zorgden voor het versterken van de weerschijn van het felle licht. Bovenal lag er een collectie losse diamanten. Het waren grote diamanten aflopend in gewicht van 10.00 naar 2.00 cts. per stuk. Fascinerend! Ik bleef even staan achter de groep vooral Aziatische bezoekers. Tot mijn grote verbazing zag ik dat de binnenkant van zijn vitrine was afgesloten met een eenvoudige vitrage. De eigenaar van de stand exposeerde er voor de eerste keer en had waarschijnlijk vergeten een degelijk afsluitbaar schuifdeurtje te bestellen. Mo was in gesprek met drie klanten, en zat, zonder assistentie, aan een tafeltje vol met juwelen. Zijn rug was naar de vitrine gekeerd.

miljoenen dollars

Mijn collega is helemaal gestoord, dacht ik. Er ligt daar voor vele miljoenen dollars aan waarde zonder behoorlijke beveiliging. Met verbazing aanschouwde ik dat tafereel. Plotseling zag ik tot mijn grote schrik een hand in de vitrine bewegen, zonder dat ik een lichaam kon waarnemen. Ik droomde toch niet? De hand zocht iets in de vitrine. Plotseling bleef die hand hangen boven de losse diamanten en schoof alle stenen bij elkaar en verdween met de stenen. Wat gebeurde hier? De deur van de stand ging open en een kleine man liep de stand uit. Niemand van de vele omstanders had iets in de gaten. Ik had één arm ter beschikking. In mijn andere hand had ik een tas met juwelen. Ik stortte me op de kleine gedrongen figuur, nam zijn hoofd in een armklem, en gilde Mo, have you got your diamonds? Mo draaide zich om naar zijn vitrine en gilde Police ,police ,my diamonds are gone. Intussen had ik de vermeende dief met mijn schouders naar de vitrine gedrukt, ik brak bijna zijn nek.  Hij deed zijn hand open en alle stenen rolden over de vloer. Ik gilde tot de omstanders go away, don’t touch the diamonds.

overgedragen

Een ogenblik later verscheen de politie. Intussen had ik de dief naar de grond gewerkt en de politie nam de taak over. Alle diamanten waren weer aanwezig en werden overgedragen aan de eigenaar. Ik ging snel naar mijn klant. Nooit heb ik een bedankje ontvangen, nog niet een bosje bloemen kon ervan af.  Volgens Zwitsers, Amerikaans en Nederlands recht kon ik aanspraak maken op tien procent van de waarde. De totale waarde van de diamanten was een miljoen dollar. Ik heb nooit een factuur gestuurd. Ik was wel mijn frustratie kwijt die ik nog ervaarde van de overval die ik jaren eerder zelf meemaakte.

cover: Vakbondsmuseum, Henri Polaklaan, Amsterdam, foto Stadsarchief