Het uur van het Hart, Irvin Yalom over echt contact in een vluchtige tijd 

Weinig schrijvers brengen op hun negentigste een nieuw boek uit. Voor Irvin Yalom ‘de godfather’ van de groepspsychotherapie en gelauwerd schrijver was dit een geval van leven of dood. 

Na de publicatie van zijn memoires in 2017, Yalom was toen 87, was het tijd om te stoppen met langdurende therapieën. Omdat hij merkte dat zijn geheugen hem meer en meer in de steek liet en hij toch patiënten wilde blijven zien, besloot hij vanaf toen een eenmalige sessie van één uur aan te bieden. 

Irvin Yalom: “De gedachte mijn praktijk te sluiten voelde alsof ik mij neerlegde bij een snelle aftakeling die binnen de kortste keren tot mijn dood zou leiden…”

En zo werd toch nog een nieuw boek geboren: Het uur van het Hart. Daarin zijn een twintigtal verslagen van therapiesessies van allemaal een uur, vandaar de titel ‘het uur van het hart.’ De sessies zijn opgenomen door Irvins zoon Ben, die ook psychotherapeut is en bewerkt tot een coherent verhaal. Het is een groot plezier om de verslagen te lezen van een behandelaar die werkelijk in gesprek gaat met zijn patiënten. 

Vastgelopen

De verslagen ontroeren omdat het gaat om mensen die, ondanks maatschappelijk succes, behoorlijk vastgelopen zijn. Wat ook bijzonder is: het zijn mensen die een of meer van Yaloms boeken hebben gelezen en zich dus niet onvoorbereid aanmelden. In termen van socioloog Bram de Swaan, is er sprake van forse ‘protoprofessionalisering’.

Het is een fascinerend boek. Yalom kijkt hierin als behandelaar, zoals ook in zijn andere boeken, uitermate kritisch naar zichzelf en zijn therapeutisch handelen. Hij noemt zichzelf in Het Uur van het Hart een ‘existentieel therapeut’ en legt dat zo uit: 

“Existentiële psychotherapie concentreert zich op innerlijke conflicten van de patiënt die voortkomen uit de basiscondities van het menselijk bestaan: dood, eenzaamheid, de zin van het leven en vrijheid.” 

Het boek geeft ook een indringende inkijk in de laatste fase van zijn eigen leven. Een fase waarin hij kampt met gezondheidsproblemen en met de rouw rond het overlijden van zijn vrouw waarmee hij ruim zeventig jaar samen was.

Uit Rusland gevlucht 

Irving Yalom werd in 1931 geboren in Washington DC. Zijn Joodse ouders waren rond 1915 Rusland ontvlucht en openden een kruidenierswinkel in een arme, zwarte wijk van de Washington. Yalom was een eenzaam kind, had slecht contact met zijn moeder, spelen met de zwarte buurjongens was not done en de witte buurjongens waren weinig gesteld op joden.  

Op veertienjarige leeftijd ontmoet hij wat hij mijn redding’ noemt, zijn toekomstige vrouw Marilyn, afkomstig uit een meer liefdevol joods gezin met wie hij tot haar dood in 2019 getrouwd zou blijven.

Zowel Irving als Marilyn Yalom waren verbonden aan de Stanford Universiteit. Samen schreven ze in 2019, Marilyn was toen al terminaal ziek, Een kwestie van leven en dood een zoektocht naar steun, troost en zinvol leven. Yalom, als psychiater en psychotherapeut breed opgeleid en bekend met veel – ook alternatieve – therapeutische stromingen, vertelt in zijn boeken en documentaires dat hij altijd het bangige, eenzame kind is gebleven, het was Marilyn die voor de contacten zorgde. 

Yalom als therapeut

In zijn visie als therapeut is (kort door de bocht) de relatie tussen behandelaar en patiënt het ‘helende element’ en dat geldt ook voor de één-uur sessies waarin hij in zeer korte tijd een, wat in het jargon heet therapeutische alliantie op moet bouwen. Hij gebruikt daarvoor, onder meer, het onderkennen en analyseren van de gevoelens die een patiënt oproept en het communiceren van die gevoelens naar de patiënt.

Een andere veel door hem gebruikte methode is selfdisclosure, de zelfonthulling. In Yaloms ogen moet de therapeut geen afstandelijk ‘blanco’ projectiescherm zijn waarop patiënten hun neuroses, gevoelens en fantasieën kunnen projecteren, zoals in de psychoanalyse, maar een wat hij noemt ‘medereiziger.’ 

Tweerichtingsverkeer

Yalom ziet de therapeutische relatie als tweerichtingsverkeer waarbij de therapeut, als dat zo uitkomt, ook persoonlijke informatie deelt met zijn patiënten. Dat betekent dat de therapeut ook schijnbaar indiscrete vragen beantwoordt en, als de behandeling dit vraagt, ook voorvallen uit zijn of haar eigen leven vertelt. Wel zegt hij in het uur van het hart: “Die techniek moet met voorzichtigheid gehanteerd worden, misbruik kan schade veroorzaken.” 

Een andere methode die Yalom graag in zijn werk hanteert, is het ‘rol omdraaien’. Yalom nodigt patiënten uit om vragen aan hem te stellen en of samen naar de relatie te kijken: “Hoe doen jij en ik het in deze sessie.”  

Tijdens de één-uur sessies ziet hij gaandeweg dat deze technieken voor dit model effectief zijn en hij besluit daar verder mee te experimenteren. Voorbeelden geeft hij onder meer in de casussen van Beatriz, Julia en Christine waarmee hij de effectiviteit van deze technieken illustreert. 

Weinig vreugdevolle jeugd

Hij vertelt Christine, een eenzame autistische lerares, over zijn eigen eenzaamheid na het overlijden van zijn vrouw. Beatriz, die zich verwaarloosd voelt door haar man, vertelt hij over een periode waarin hij zich verwaarloosd voelde door zijn vrouw Marilyn.  De ernstig, vroeg getraumatiseerde Julia, vertelt hij over zijn eigen, weinig vreugdevolle jeugd. 

Als hij voor de voorbereiding van zijn boek de patiënten waarvan hij het verslag wil opnemen om toestemming vraagt, blijkt uit hun reacties dat de interventies effectief waren: het merendeel heeft op advies van Yalom een therapeut gezocht en is in behandeling gegaan.  

Yalom-bewonderaar

Het zal inmiddels duidelijk zijn: Ik ben een Yalom-bewonderaar. Dat ben ik sinds ik voor mijn psychotherapieopleiding zijn boek Theory and Practice of Group Psychotherapy uit 1970 moest lezen.

Sindsdien heb ik het merendeel van zijn boeken, zowel vakboeken als romans met het grootst mogelijk plezier gelezen. Mijn favorieten zijn: Existentiële psychotherapie (1980), The Spinoza Problem (2012), Lying on the coach (1997) en The Gift of Therapy uit 2002. 


Irvin D. Yalom, Het uur van het Hart verscheen bij Uitgeverij Balans.


cover: Therapeut in sessie met jonge vrouw, AI-image by Bloom

Over Will de Jong 5 Artikelen
Oud-Haboniemer Will de Jong is geboren in Amsterdam en groeide op in Den Haag. Hij studeerde psychologie en was - als specialist psychotrauma behandeling - werkzaam in binnen en buitenland onder meer Centrum '40-'45 en Artsen zonder Grenzen. Hij heeft van jongs af aan een passie voor jazz en fotografie. Portret Will de Jong door Jan Banning.

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*