Terwijl ik deze zinnen schrijf, zitten we in Israël gespannen te wachten of, wanneer en hoe Iran en Hezbollah de aangekondigde mega-aanval op ons land gaan uitvoeren.
‘Hoe trek je het’, vragen bezorgde familieleden en vrienden in Nederland, ‘hoe ga je om met de voortdurende dreiging en spanning?’ Ja, hoe doen we dat eigenlijk?
Uiteraard valt in deze omstandigheden al snel het woord ‘veerkracht’, als een soort tovermiddel of magische eigenschap die helpt om moeilijke tijden door te komen.
Vallen en opstaan
Laat ik ermee beginnen dat veerkracht in mijn ogen niet betekent dat je heldhaftig optreedt, over bovenmenselijke capaciteiten beschikt, dat je sterk bent of hoeft te zijn. Integendeel, veerkracht wil zeggen: met de wind meewaaien, je aanpassen, hulp vragen als dat nodig is, vallen maar ook weer opstaan, en inzien wat je rustig maakt en kracht geeft.
De bronnen van herstel zijn voor iedereen verschillend. De Israëlische schrijver Etgar Keret schreef onlangs:
‘Als het even kan, ga dan op het vloerkleed in de woonkamer liggen naast iemand die je heel lief is. Bedenk dat bijna al het kwaad in deze wereld zich op schermafstand van je bevindt, terwijl al het goede in de wereld dichtbij is, zo dichtbij dat je het kunt aanraken. Zoek momenten van nabijheid, van menselijke warmte, van samenzijn, van gesprekken onder het genot van een koud biertje, momenten van liefde en vriendschap…’
Gemeenschap, Lichaam, Verstand, Gevoel, Verbeelding en Geloof
De Israëlische psycholoog professor Mooli Lahad, zou de aanpak van Etgar Keret onderbrengen in de categorie ‘Gemeenschap’. Lahad, gespecialiseerd in trauma en weerstand, heeft zes verschillende types van overlevingsmechanismen geïdentificeerd die mensen gebruiken om in of na moeilijke tijden hun evenwicht te bewaren of terug te vinden. Ieder type werkt op een ander terrein.
Om welke zes types gaat het? Behalve Gemeenschap zijn dat Lichaam, Verstand, Gevoel, Verbeelding en Geloof. Alle zes types kunnen het moeilijk hebben in tijden van crisis, maar zijn ook de oplossing. Het lichaam kan gespannen zijn, moeilijk in slaap komen, hartkloppingen, trillen en pijnen voelen maar biedt ook enorm veel mogelijkheden om te ontspannen en tot jezelf te komen.
Ademhalingsoefeningen, knuffels, massage of sport en beweging helpen om emoties te ventileren en energie op te doen. De tweede, verstand, lijkt onder spanning af en toe op hol te slaan, we hebben bijvoorbeeld moeite met concentratie of met logisch nadenken, maar het is duidelijk dat we vaak ons verstand inzetten om zaken op een rijtje te zetten, oplossingen te bedenken en controle te krijgen.
Wat gevoel betreft, door je angst, boosheid, verdriet of wanhoop te uiten, zul je bevestiging krijgen van je emoties, je minder alleen voelen en ook meer controle krijgen over die gevoelens zodat je minder last hebt van paniekaanvallen, woede-uitbarstingen of depressie.
Verbeelding
Creativiteit lijkt voor kinderen een natuurlijke uitlaatklep en middel voor de regulatie van gedachten en gevoelens, maar ook volwassenen kunnen met behulp van verbeelding lichaam, gedachten en gevoel met elkaar communiceren. Bijvoorbeeld door verhalen te schrijven, spelletjes te spelen of een goed boek lezen waarin je voor even in een andere (misschien betere) wereld vertoeft. En tot slot geloof, waaronder professor Lahad alle vormen van religie, normen, waarden, rituelen, gebeden en andere uitingen van spiritualiteit aanbeveelt die mensen helpen om zichzelf te aarden, rust te scheppen en inspiratie en bemoediging op te doen.
Het type Gemeenschap gaat over je familie, je school, je vrienden, je collega’s, je buren en iedereen die voor jou deel uitmaakt van je leven. Er zijn voor elkaar en met elkaar. Door een goed gesprek, een telefoontje, een knuffel of een act of kindness laten we elkaar zien dat we er niet alleen voor staan en dat we samen sterker zijn dan alleen.
Met andere woorden, we benoemen het misschien niet, maar allemaal beschikken we zomaar vanzelf over veerkracht. Iedereen die de types van Lahad doorneemt, zal zijn eigen gedrag en reacties herkennen. Hoe meer types je gebruikt, des te meer weerstand kun je volgens Lahad creëren.
Bronnen van kracht
Op doordeweekse dagen zijn we meestal niet zo bewust bezig met veerkracht, maar in tijden van individuele en collectieve nood, zoals nu in Israël, gaan we bij het Elah Centrum met onze cliënten bewust op zoek naar de bronnen van kracht. We kunnen mensen die door 7 oktober zijn getroffen niet teruggeven wat ze hebben verloren. We kunnen hun systeem niet resetten, zodat ze vergeten wat ze hebben meegemaakt. Wat we wel kunnen doen is luisteren en samen zoeken naar interne bronnen van kracht.
Wat houdt mij op de been?
En wat mijzelf betreft, wat houdt mij op de been? Ik ben vooral een routine mens. Doorgaan! Opstaan, douchen, iets leuks aantrekken en naar mijn werk. Ik heb een zwaar, maar ook een heel dankbaar beroep en het gevoel dat ik dagelijks mensen behandel die het echt heel moeilijk hebben, omdat zij een dierbare verloren of omdat zij zelf vreselijke dingen meemaken geeft mij het gevoel dat ik iets nuttigs doe.
Daarnaast probeer ik vaak met vriendinnen af te spreken of te bellen want we geven elkaar steun, lachen veel samen (heel belangrijk) en corrigeren elkaar als dat nodig is.
Als ik in gedachten door de straten van Massachusetts loop en de huizen van de zusjes Padovano voor me zie (in: Je bent prachtig van Ann Napolitano) ben ik even ergens anders. Mijn lieve man, grote kinderen, mooie ouders en familie, allemaal zijn ze een bron van kracht en vullen me met positieve energie.
Ook het idee dat ik eind september naar Nederland kom om een lezing voor JMW te geven over Trauma en Veerkracht geeft mij iets om me op te verheugen en naar uit te kijken. Dat op zich is iets groots in tijden als deze dat je niet weet wat er vanavond of morgen gaat gebeuren.
Lezingenreeks ‘Joodse veerkracht en ballast’
Op 9, 16 en 24 september 2024 organiseert JMW drie interessante lezingen over identiteit, trauma-overdracht en levensfases, voor iedereen met een Joodse achtergrond, of professionals in zorg en/of welzijn. Met praktische handvatten van gerenommeerde sprekers uit Nederland en Israël: Inez Schelfhout, Ruth Feigenbaum en Yaela Cohen-Kool.
De lezingen vinden live plaats in Amsterdam en zijn ook thuis digitaal via een livestream te volgen. Het stellen van vragen aan de sprekers is mogelijk. De toegang is gratis en de voertaal is Nederlands. Buiten Amsterdam worden de lezingen ook digitaal uitgezonden op locaties in Dieren en Den Haag. De lezingen vinden plaats van 19.30 tot 21.00 uur met een borrel na afloop.
Meer informatie en aanmelden bij
Joods Maatschappelijk Werk
Wat fijn dat je de nadruk legt op veerkracht en onze eigen mogelijkheden. Ik kom zeker luisteren. Dank je wel voor het heldere verhaal. Simone