“Na de Sjabbeschluf ging men naar Artis. We hadden allemaal een jaarkaart konden dus zo doorlopen”.
Aldus Ephraim Goldstoff in deze podcast van De Joodse Stad over de Plantage en aansluitende buurten.
Goldstoff beschrijft met warme stem hoe de joden die in deze lommerrijke buurt woonden hun Sjabbat doorbrachten: “De kinderen speelden en voetbalden er en keken naar de dieren. Het was een groot feest daar in Artis, het was ontzettend gezellig.”
De jonge Ephraim hielp mee met de dierverzorging en was daar trots op. Hij werd Freddie genoemd en werd bevriend met het olifantje met Murugan, een geschenk van de Indonesische regering. “Muru riep ik en dan kwam hij aansjokken. Zelfs zestig jaar later herkende hij me als ik met mijn kleinkinderen in Artis was.”
Lezers van De Vrijdagavond kennen zijn verhalen. Zoals Soekot in de Henri Polaklaan, waar de familie Goldstoff op de hoek van de Plantage Kerklaan woonde, recht tegenover de ingang van Artis. Zie In de mooiste loofhut met Perzische tapijten en een kasteelheer.
Oppasser Job van Tol
Naast Ephraim Goldstoff is Job van Tol hoofdgast in deze podcast.
Job van Tol was dierverzorger en in zijn vrije tijd historicus van Artis. Hij vertelt over al die beroemde Joden die over Artis schreven of er kunst over maakten zoals Jaap Kaas, Rudolf Polak, Eli Heimans en Siegfried van Praag.
Podcastmaker Julia van der Krieke leest de beroemde passage van Siegfried van Praag over Artis voor:
Het is avond in Artis. Het is het uur van de dieren. Het grote drama van vervolging en vervolgden begint. Maar er zijn dieren die geen vervolgers noch vervolgden zijn. Ze kwamen van heel verre tijden naar de onze. Ze lopen nu nog op grote vlaktes. Het zijn de olifanten. Oeroud en altijd aanwezig. Als de wandelende Jood. Het is avond in Artis.
Job vertelt levendig over al die bijzondere Artis-momenten en artefacten in een – vooral voor de oorlog – joodse buurt. In 2021 publiceerde hij zijn verhalen in het veelgeprezen boek De Oppasser.
Jaap Kaas, beeldhouwer
Jaap Kaas was een van de joodse kunstenaars die zich liet inspireren door Artis. Kaas was een zoon van de liberaal-joodse diamantslijper Marcus Kaas en Rachel van Moppes.
In 1936 kreeg hij een aanstelling als docent aan het Amsterdamse Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs. In 1941 werd hij ontslagen omdat hij Joods was. Hij overleefde de oorlog in de onderduik. Zie ook de website Joods Amsterdam over Jaap Kaas.
Allereerst vertelt hoogleraar Bart Wallet aan projectleider Julia van der Krieke hoe belangrijk Artis was voor Amsterdamse Joden. Wallet:
“Artis was de grote achtertuin van Joods Amsterdam, waar je elkaar en ook wat leuke apen kon bekijken.”
De Joodse stad is een onderzoeksproject van het Joods Cultureel Kwartier, de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en de Gemeente Amsterdam.
Productie: Julia van der Krieke en Caspar Stalenhoef
Muziek: Akim Moiseenkov
cover: verzamelprent van gebouwen in Artis; circa 1870
Geef als eerste een reactie