Ultieme gelijkheid: een Joods pleidooi voor vrouwenbesnijdenis  

In feministisch-Joodse kringen geldt: alles wat mannen aan rituelen kunnen uitvoeren, moet voor vrouwen niet verboden worden. Toch bestaat er nog één taboe, zelfs binnen progressieve Joodse gemeenschappen: de besnijdenis. Vandaag, enkele dagen na Internationale Vrouwendag, stel ik dan ook voor om ook dit laatste bastion van patriarchale ongelijkheid te slechten en hou ik een pleidooi voor de terugkeer van de vrouwenbesnijdenis. Dit gebruik, dat in Afrika al bestond vóór het ontstaan van het Christendom en de Islam, heeft in onze moderne tijd een slechte naam gekregen, terwijl het binnen het Jodendom de ultieme gelijkmaker is. 

Sinds mensenheugenis vieren Joodse families dat jongetjes op hun achtste levensdag een feestelijke brit milah krijgen – het verbond van de besnijdenis. Het is een ceremonie vol vreugde, hapjes, een trotse grootvader, huilende oma’s en een flauwvallende vader of oom, van blijdschap natuurlijk, en minstens een dozijn meningen over hoe sterk de baby was en hoe vaardig de mohel (besnijder). Maar wat krijgen Joodse meisjes op dag acht? Hooguit een extra knuffel en een naamgevingceremonie in de synagoge. Geen bloed, geen pijn, geen publieke viering van hun opname in het Verbond. De helft van het Joodse volk wordt daarmee uitgesloten van een van de meest essentiële religieuze ervaringen van het Jodendom. Steeds meer mensen beginnen zich dan ook af te vragen: waarom mogen Joodse vrouwen niet óók een besnijdenis ondergaan?  

Verandering komt nooit zonder weerstand. Ooit werd er fel gedebatteerd over vrouwen en werk, later over vrouwen en stemrecht, en vandaag de dag in conservatieve kringen over vrouwen die worden opgeroepen voor de Torah, keppels dragen of zich in een tallit wikkelen. Zelfs binnen progressieve Joodse kringen wordt nog nauwelijks gesproken over de besnijdenis. Vrouwen blijven nisht-geschnittene, onbesnedenen, een term die in de Tora gebruikt wordt als scheldwoord voor heidenen en spirituele buitenstaanders. Hoe kan onze progressieve traditie die claimt op gelijkheid voor vrouwen te staan, dit blijven negeren?  Hoe lang mag deze patriarchale onrechtvaardige ongelijkheid nog bestaan?

De Tora vertelt ons dat G-d een Brit, een verbond, sloot met Avram. De prijs was dat hij zichzelf en al zijn mannelijke nakomelingen moest besnijden.  Avram kreeg de letter ‘ה’ (heh) toegevoegd aan zijn naam en werd Avraham (אַבְרָהָם). De heh werd toegevoegd als symbool van een diepere spirituele status en zijn nieuwe rol als “vader van vele volken” (Av Hamon Goyim – Genesis 17:5).

Bij Sarai gebeurde iets dergelijks: haar naam werd gewijzigd in Sarah (שָׂרָה). In haar geval werd de joed (י) in haar naam vervangen door een heh (ה) wat haar status veranderde van “mijn vorstin” (Sarai, met een persoonlijk bezittelijk voornaamwoord) naar “vorstin” (Sarah), een meer universele titel. Beiden kregen dus een heitje voor Abrahams karweitje.

Hoewel Sarah daarmee aartsmoeder van alle Joden werd, was verder een berg patriarchale kritiek haar deel. Ze werd berispt omdat ze om G-d’s belofte lachte en kreeg het label “hysterica” omdat ze van schrik doodging toen ze hoorde dat Avraham hun zoon bijna nóg verder kapotsneed dan alleen zijn voorhuid. Maar een eigen fysiek symbool van haar verbond met G-d kreeg ze niet. Waarom niet?  

Sommige geleerden, allen mannen uiteraard, beweren dat Sarah’s nieuwe naam haar verbondsteken was en dat vrouwen geen extern teken nodig hebben omdat ze “van nature toegewijd” zijn. De Talmoed zegt in Avodah Zarah 27a: “Nashim k’meholot damyan” – “Vrouwen worden beschouwd alsof ze al besneden zijn.” 

Met andere woorden: mannen hebben een fysieke besnijdenis nodig om op een spiritueel niveau te komen dat vrouwen van nature al hebben. Wat een prachtig excuus om het vrouwen weer eens zonder ritueel te laten doen! Maar als dat écht waar is, waarom behandelen we meisjes dan niet vanaf dag één alsof ze volledig in het Verbond zitten? Waarom zeggen we niet: “Jij hoeft niks meer, je bent al geweldig, ga lekker in de wieg liggen.” En zelfs áls vrouwen spiritueel al besneden zijn, waarom zouden we dan geen ritueel in het leven roepen om dat te markeren?  

Halachisch gezien draait brit milah om het sluiten van een verbond via een offer van vlees. De pijn en het bloed versterken het Verbond. Waarom hebben mannen het alleenrecht op religieuze pijnlijke rituelen? Hoe lang blijven vrouwen achtergesteld omdat ze geen (lit)teken van het Verbond hebben? 

Gelijkheid betekent dezelfde lasten én de lusten dragen. 

Zelfs in de Tora eisen vrouwen gelijke rechten. In Numeri lezen we dat de dochters van Tselofchad hun erfdeelrechten opeisten en gelijk kregen. “Wij willen mee mogen doen, ook al zijn we vrouwen,” zeiden ze. En G-d stemde ermee in. Waarom zou dat dan niet gelden voor het meest heilige bezit—ons lichaam? Wij feministen strijden immers al generaties voor zeggenschap over ons eigen lichaam!

Bovendien is besnijdenis niet exclusief voor mannen. Zipporah, de vrouw van Mozes, besneed haar zoon Gershom om G-d’s toorn af te wenden. Met een stenen mes nog wel. Dus als een vrouw in de Bijbel een man kan besnijden, waarom zouden vrouwen Kal Wagomer (a fortiori), anno 2025 niet zichzelf kunnen besnijden?  

Een vrouwenbesnijdenis lost bovendien nóg een probleem op. In Wajikra (Leviticus) 12 staat dat een pasbevallen moeder zeven dagen onrein is na de geboorte van een zoon, maar bij een dochter veertien dagen. Bij een jongen is er op dag acht een brit milah, die spirituele zuivering brengt. Bij een meisje ontbreekt dat ritueel—en krijgt de moeder dubbele tumah, onreinheid. De oplossing ligt voor de hand: geef het meisje op dag acht een ritueel en halveer meteen die onreinheidstijd. Moeder blij, vader blij, baby blij.  

De halacha verbiedt het toevoegen van nieuwe mitswot. Ik pleit dan ook niet voor een nieuwe mitswa, G-d verhoede, bal tosif, maar voor een moderne egaliteire minhag (religieus gebruik).  

Er zijn veel voorbeelden van gebruiken die later zijn ontstaan en inmiddels onbetwist deel uitmaken van het Jodendom. Chanoeka is ná de Tora ontstaan en wordt breed geaccepteerd. Simchat Torah staat nergens in de Tora en toch dansen we.

Minhag Yisrael Torah Hoe—een Joods gebruik kan de kracht van wet krijgen. Dus laten we gewoon beginnen. Met G-ds hulp zal over tweehonderd jaar vrouwenbesnijdenis net zo gewoon zijn als mannenbesnijdenis.