‘Wie één mens redt, redt de hele wereld’ ?
Talmoed Sanhedrin 37a
Je hoort het vaak zeggen, met name bij Sjoa-herdenkingen. Steven Spielberg gebruikte het in Schindler’s List (1993). ‘Whoever saves one life, saves the world entire’, legt hij daar een van zijn hoofdpersonen in de mond.
Komt het door het eclatante succes van die speelfilm dat het adagium zulke vleugels heeft gekregen?
Helaas: in beide gevallen is sprake van een misleidende vertaling die tot een foutieve interpretatie leidt van wat de Talmoed werkelijk bedoelt.
Procesrecht
Laten wij ons oor te luisteren leggen bij traktaat Sanhedrin (37a), dat handelt over het Joodse procesrecht.
Getuigen is een zaak van het grootste juridische en morele gewicht: een valse getuigenis heeft niet alleen grote gevolgen voor de aangeklaagde, maar ondermijnt uiteindelijk het hele rechtssysteem en de samenleving die daaraan haar stabiliteit ontleent.
Het gerechtshof dient daarom de getuigen bij aanvang van hun verhoor volgens een vaste formule te wijzen op het gewicht van hun getuigenis. Speciaal waar het gaat om een zaak die tot de doodstraf kan leiden – een halsmisdaad.
De Talmoed vertelt hier het volgende:
Zodra de getuigen zijn binnengeleid worden zij als volgt door de rechters gewaarschuwd:
“Weet dat halszaken (dienee nefasjot, van nefesj, ziel of leven) wezenlijk verschillen van zaken die om geld gaan. In geldzaken kan iemand namelijk verzoening krijgen door geldelijke compensatie. In halszaken daarentegen bent u als getuige verantwoordelijk voor het bloed van de aangeklaagde plus dat van zijn nakomelingen – tot in uiterste eeuwigheid.”
“Want zo is te vinden met betrekking tot Kajin die zijn broer Abel ter dood heeft gebracht: demee achiechaa tso’akiem – het bloed (meervoud) van jouw broer schreeuwt het uit. (Bereesjiet 4:10) Er staat niet dam (enkelvoud) maar demee (meervoud) want Kajin was niet alleen verantwoordelijk voor het bloed van zijn broer maar tegelijkertijd voor dat van diens nakomelingen.”
Verantwoordelijk voor Abel én voor zijn bloedjes. Die er op het moment van Abels vroegtijdig sterven niet waren, nooit verwekt zouden worden en dus door Kajins toedoen van het leven verstoken bleven.
Niet de, maar een hele wereld
Daarom:
”Wie één enkel leven vernietigt, wordt door de Tora beschouwd als de vernietiger van een hele wereld.”
“En wie één mensenleven redt, wordt beschouwd als de redder van een hele wereld.”
Aldus de Talmoed.
Met het ombrengen van een mens gaat ook het hele potentieel aan werelden die uit hem kunnen voortkomen onherroepelijk verloren, tot voorbij de menselijke horizon van ruimte en tijd.
Dat is wat er op het spel staat – niets meer en niets minder. Van de eerlijkheid van de getuigen zal het afhangen of iemand die van moord is beschuldigd, al dan niet de doodstraf krijgt.
Wie één mens vernietigt, vernietigt een hele wereld. Wie één mens redt, redt een hele wereld.
Dat geldt niet alleen in de rechtbank, maar in alle omstandigheden, van heel alledaagse tot heel extreme.
Hoe zou je door het redden van één mens (of van twee, of drie, of vijfentwintig) de hele wereld kunnen redden? Was het maar zo simpel. Echter, het is een feitelijke onmogelijkheid.
Wie zich als mens er daarentegen op richt een hele wereld, en nog één, en nog één te doen standhouden waar en wanneer de gelegenheid zich maar voordoet, kan zich verzekerd weten van de Ezrat haShem, de liefdevolle hulp van HaKadosj Baroech Hoe.
Hij zal beslissend bijdragen bij het uitvoeren van deze even belangrijke als dankbare opdracht.
Opgedragen aan Mariana Roza Meijers (1928-2017) zichrona livracha
coverbeeld door auteur
Etienne Denneboom opent op subtiele wijze onze ogen door erop te wijzen dat één hele wereld redden al een uitzonderlijke prestatie zou zijn. Bedankt voor je scherpzinnige analyse van de bron die, zonder bronvermelding, laat staan bronraadpleging maar al te vaak en overigens wel goedbedoeld, wordt geciteerd.
Dank voor dit mooie en gulle compliment Ruben.
De mogelijkheid om reddend in te grijpen in het leven van anderen ligt m.i. veel dichter binnen ons bereik dan we veronderstellen – laten we onze onmacht in deze vooral niet te veel macht toekennen.
Zie mijn reactie hieronder bij Channa Kistemaker.
Bronraadpleging: sinds het onvolprezen https://www.sefaria.org/texts in 2011 in het leven is geroepen, is het zoeken en vinden van bronteksten via de zeer gebruikersvriendelijke site voor iedereen een kleine, maar zeer dankbare inspanning geworden. En zelfs meer dan dat: een groot avontuur!
Wat een mooie, heldere uitleg! Lijkt me ook heel bemoedigend voor de jongere generatie, waarvan het soms lijkt alsof ze DE hele wereld op hun schouders dragen.
Dank je wel Channa.
Het grote risico van DE hele wereld op je schouders (willen) dragen is dat je geen oog hebt voor hoe in veel kleiner, allerpersoonlijkst bestek dagelijks vele afzonderlijke werelden aan je voorbij trekken waarin jíj door soms alleen maar een aardig, attent en belangstellend woord, een welgemeend compliment of een andere blijk van waardering, reddend kunt ingrijpen. Zie ook hierboven bij de gedachtewisseling met Ruben Vis.
De onmogelijke opgave voor een individu om DE hele wereld te redden wijst ons als het ware de weg naar de vele reële dagelijkse kansen om daadwerkelijk verschil te maken in het leven van de medemensen die onze paden kruisen.
Het herkennen van die kansen en er actief en creatief op inspelen, zou dat niet onze mindset moeten zijn?
En is dat geen vertrouwenwekkende opdracht, één die is gesneden op ons aller menselijke maat?
Het is ook hier de wet van de grote aantallen, die grote en lange schaduwen werpen. Eén iemand heeft misschien één rechter, één beul en tien omstanders. Bij de Sjoa, de moordpartijen in Sudan, zijn het de aantallen die maken dat hele werelden instortten en collectieve trauma’s veroorzaken. Dat gaat de menselijke maat te boven.
Dank voor uw reactie, geachte M T K de Vries
De macht van de grote aantallen speelt zeker een rol, het is idd belangrijk dat te constateren.
‘Dat gaat de menselijke maat te boven.’: ja, in eerste en nee in potentiële tweede instantie, zou ik zeggen. Toegespitst op de voorbeelden die u noemt: wanneer we het zoveel mogelijk hebben over de moord op … miljoen keer één mens – namelijk dít mens en dít mens en dat mens en hij en ook zij – redden we tenminste íets van de menselijke maat voor het zwaard van de onmenselijke maat en tegelijkertijd voor de individuele vergetelheid. Vandaar ook onze verantwoordelijkheid om de aandacht van eenieder (onszelf incluis) op die manier richting en focus te geven.
Die retrograde transformatie van een min of meer amorfe massa aan mensen tot onderscheiden individuen met een naam en menselijk gezicht werkt helend voor het individu dat aan het collectieve trauma lijdt en is m.i. een belangrijke en bewezen methode om die ‘grote en lange schaduwen’ te ontkrachten.
Demassificatie- of de-abstraherings/concretiseringsstherapie: misschien zouden we het zo kunnen noemen. Reductietherapie lijkt me ook een mogelijkheid.
Dank voor de uitleg. Die was mij eerlijk gezegd onbekend.
Graag gegeven Frits – tot de volgende.