Onderstaand artikel Oorlog in het Midden-Oosten wordt splijtzwam bij fusie PvdA en GroenLinks schreef Jurriaan Fransman in maart 2025. Dat was ruim voor het recente GL/PvdA-congres waar de motie Piri voor een totale wapenembargo van Israël met ruime meerderheid werd aangenomen. Fransman* gaat hier in op de verschillende, historisch gegroeide, standpunten over Israël binnen GL/PvdA die – zo voorspelde hij correct – konden leiden tot een uitloop van Joodse PvdA-leden.
Oorlog in het Midden-Oosten wordt splijtzwam bij fusie PvdA en GroenLinks
Nu de fusie tussen de PvdA en GroenLinks in een oncontroleerbare stroomversnelling is geraakt, zie ik twee conflictpunten. Het eerste is volkshuisvesting (PvdA-begrip) versus woningbouw (gebezigd door GL).
Hier ga ik in op het tweede conflictpunt: Het Midden-Oosten dat wellicht dé splijtzwam zal worden bij een samengaan.
In haar voortreffelijke essay Ik ben een Joodse sociaaldemocraat analyseert Keren Hirsch de rol van Joden binnen speciaal de PvdA (en haar voorganger, de SDAP, o.a. Samuel Sarphati). Joden hebben altijd een opiniërende en bestuurlijke rol gespeeld binnen de Sociaaldemocratie. Dat begon al in de vorige eeuw. Niet alleen binnen de vakbond (Diamantbewerkersbond, Henri Polak), maar ook over de koers van de partij: het Deventer Schisma (februari 1909) waarbij David Wijnkoop c.s. weigerde in te binden tegenover de parlementaire lijn van Troelstra. Hij werd geroyeerd en richtte een marxistische partij (SPD) op waar later de CPN uit is voortgekomen.
Na de Tweede Wereldoorlog is die rol van Joden logischerwijze afgenomen. Wel speelt een aantal Joden nog steeds een belangrijke rol in de PvdA.
Terugslaan Israël
Na de bloedige moordpartij van 7 oktober 2023 en het terugslaan van Israël, is die rol omgedraaid. Deze pogrom werd weliswaar meteen veroordeeld door de GL/PvdA, maar gaandeweg verschoof het narratief naar het leed van de Palestijnen.
Het was vanaf de allereerste dag duidelijk dat Israël (hard) zou terugslaan. Hamas wist dat en had zich erop voorbereid dat er veel burgerslachtoffers zouden vallen. In dat opzicht ‘won’ Hamas deze oorlog al in de eerste week.
De vele burgerslachtoffers waren helaas onvermijdelijk (cijfers die daarbij worden genoemd – en vrijwel zonder voorbehoud overgenomen door de Nederlandse media – zijn overigens gebaseerd op persberichten van Hamas).
Als PvdA- en GL-leden in de Volkskrant schrijven dat Israël zelfs ziekenhuizen, scholen en woonwijken bombardeert, is dat op zichzelf juist. Het houdt impliciet een waardeoordeel in. Maar wat zij niet vermelden is dat Hamas zich juist op die plaatsen verschool en bewust wapenarsenalen opslaan onder ziekenhuizen, scholen en in woonwijken (onder flatgebouwen). Weten alleen ingewijden dit?
In datzelfde artikel werd gezegd dat het leed van de gegijzelden heel erg is, maar dat er aan de Palestijnse kant een veel groter leed bestaat. Als je dan toch moet opbieden, tellen de vermoorde zes miljoen Joden dan niet meer? Ik maak deze vergelijking bewust om te laten zien hoe absurd het vergelijken van leed is.
Belerend appje van Kati Piri
Na mijn reactie op het Volkskrantartikel kreeg ik een belerend appje van PvdA Tweede Kamerlid Kati Piri dat ik “onderscheid zou moeten maken tussen kritiek op Israël en antisemitisme.”
Ach gut… Alsof wij, als (seculiere) progressieve Joden, dat niet al lang doen. Al ver voordat Kati Piri zich met de problematiek in het Midden-Oosten bezighield. Onbewust (en vast onbedoeld) komt een zekere arrogantie bovendrijven: zo van ‘jullie zijn als Joden betrokken en dus niet objectief.’ Werd dat maar openlijk gezegd, dan kunnen wij dat pareren.
Een delegatie van Joodse PvdA’ers had toen een constructief onderhoud met haar. Maar de deur was nog niet dichtgetrokken of zij legde de rode loper uit voor VN-vertegenwoordiger Francesca Albanese, die niet alleen een pro-Palestijns standpunt inneemt (dat mag), maar dat ook verschillende keren met ronduit antisemitische uitlatingen heeft gelardeerd.
De Tweede Kamer wilde Albanese niet ontvangen, maar de GL-PvdA fractie wilde maar al te graag met haar op de foto.
De steun tegen het antisemitisme in Nederland komt van rechts (helaas). Het pro-Israël standpunt van de PVV voorop dat voornamelijk voortkomt uit de diepgewortelde haat van Wilders jegens de islam. Maar dat laat onverlet dat Wilders in het buitenland met trots met extreemrechtse antisemitische partijen poseert: de partij van Fratelli d’Italia (Meloni, Italië), de PiS (Kaczynski, Polen), Rassemblement National (Le Pen, Frankrijk), de AfD (Weidel, BRD) en de FPÖ (Kickl, Oostenrijk), extreem rechts in Slowakije en last but not least de Nationalisten van Viktor Orban (Hongarije).
Vervreemding van progressieve Joden
Ik ben het met Keren Hirsch eens dat de PvdA zich door haar stilzwijgen in snel tempo aan het vervreemden is van een groot deel van hun Joodse leden. Pijnlijk, omdat progressieve Joden dagelijks verantwoordelijk worden gehouden voor de daden van deze Israëlische regering.
Het grote probleem op dit moment is dat antisemitisme wordt ingebed in kritiek op Israël. Kritiek op deze Israëlische regering hebben wij als (Joodse) PvdA-leden ook.
Israël heeft een grote progressieve vleugel. In die zin is Israël net zo verdeeld als de meeste landen in West-Europa. En dat progressieve deel van Israël is voornamelijk te vinden op de universiteiten, de Hebrew University voorop, de meest prestigieuze en diverse universiteit van Israël.
Het DNA van de twee partijen is volstrekt verschillend.
Over de innige samenwerking tussen PvdA en GL is niet echt fundamenteel nagedacht. Ja, wij stemmen in de Eerste en Tweede Kamer vaak gelijk en op lokaal niveau kan de samenwerking constructief zijn. Maar dat is veel te mager. Het DNA van de twee partijen is volstrekt verschillend. Dat moet benoemd worden en in het openbare debat ruimte voor zijn.
GroenLinks is in 1990 voortgekomen uit een fusie van de PPR, de PSP, de CPN en de EVP: twee katholiek/christelijke partijen en twee radicaal-linkse partijen. De pacifisten van de PSP zorgden met hun anti-Israëlmotie uit 1975 voor een grote verhuizing van Joden naar de PvdA.
Ook de PvdA is voortgekomen uit een fusie, maar wel in een tijd (nu bijna tachtig jaar geleden) waarin de partijleider onaantastbaar leek. Gelukkig is dat regenteske er wel een beetje vanaf, al vind je het soms terug in oude reflexen.
Het duurt decennia voordat het DNA van PvdA en GroenLinks is versmolten. Dat laat onverlet dat velen van ons het op individueel niveau goed met elkaar kunnen vinden. Maar de geschiedenis van beide partijen is zo verschillend dat het conflict in het Midden-Oosten (specifieker Israël versus Hamas en Hezbollah) een splijtzwam zal blijken te zijn. Dit is geen verwijt aan GL, het is een constatering. Een fusie impliceert dat de positie van progressieve Joden (nog) verder wordt gemarginaliseerd. Wij hebben dat de laatste anderhalf jaar aan den lijve ondervonden.
Dialoog
Net als Keren Hirsch blijf ik de dialoog binnen de partij in ere houden. Samenwerking met GroenLinks is prima; een fusie zou voor velen van ons weleens een stap te ver kunnen zijn. Velen van ons voelen zich niet meer thuis, sommigen zelfs niet meer welkom in de partij. Neen, wij zullen door de partij heus niet, vanwege ons standpunt, geroyeerd worden. Maar het wordt ons wel heel moeilijk gemaakt om lid te blijven en een groot aantal zal vrijwillig weggaan. Kun je je dat voorstellen: de PvdA Judenrein?
* na 49 jaar is Jurriaan Fransman deze week een van de opzeggers van het PvdA-lidmaatschap, net zoals Keren Hirsch dat deed in een openbaar gepubliceerd verklaring.
cover: GL/PvdA openbare bronnen via Wikimedia Commons
Weet u zeker dat mijn oom sarphati betrokken was bij de sociaaldemocratie? Wellicht dat u hem door elkaar haalt met een andere sefard.
Het lijkt mij onwaarschijnlijk dat Samuel Sarphati (1813-1866) uw oom was. Hij was een belangrijk wegbereider voor de beleid op het gebied van volksgezondheid. De SDAP werd weliswaar pas in 1894 opgericht, maar zijn ideeën lagen altijd ten grondslag aan de ontwikkeling van de gezondheidszorg.
J.F.
Om de vraag in de kop te beantwoorden: absoluut niet. Er blijven nog genoeg Joden over. De vraag is wat het verschil is tussen hen en degenen die nu opstappen. Een antwoord zou kunnen zijn dat de blijvers de paradigmaverandering begrijpen en navoelen. Of dat ze nooit zionist zijn geweest en dus ook niet de huidige pijn hoeven te incasseren.
Niet voor niets hebben afgelopen maandag Timmermans en voorzitter Sent een aantal opzeggers uitgenodigd. Juist omdat er onder de opzeggers een groot aantal Joden zijn met een soms al decennialange staat van dienst binnen de PvdA. Ja, er zijn zeker een aantal Joden die lid blijven of nog twijfelen. De basis voor dit artikel is geschreven in maart. Daarom heb ik toen de vraag gesteld. Niet geheel onterecht denk ik nu.