Zondag 4 februari vond een bijzonder concert plaats in de Obrechtsjoel: een muzikaal eerbetoon aan de chazzan die zo lang aan deze synagoge was verbonden en een uniek erfgoed naliet: Hans Bloemendal. Het concert werd samengesteld door dirigent Jules van Hessen in samenspraak met arrangeur Bob Zimmerman. In een vijftal bijdragen zal Jules inzage geven in de achtergronden van dit bijzondere concert.
Een romantische, emotionele partituur
Naast chazzanoet, zeg maar de bekende ‘sjoelhits’, stonden er instrumentale versies op het programma uit het oeuvre van Bloemendal. Louter chazzanoet zou geen recht doen aan de veelzijdigheid van chazzan Hans Bloemendal z’l.
Arrangeur Bob Zimmerman speelde hierin een briljante, niet te onderschatten rol. Een mooi voorbeeld is Sjier Hama’alot. Zimmerman creëerde een romantische, emotionele partituur voor vierstemmig vocaal mannenensemble, strijkers, hobo en harp, die wij ook nog eens nadrukkelijk langzamer uitvoerden dan Bloemendal die zong. Dat had een aparte reden en die is rechtstreeks gelieerd aan de actualiteit.
Verbonden met het bensjen
Sjier Ha ma’alot, gebaseerd op Psalm 126, is onlosmakelijk verbonden met het bensjen, het danken voor een maaltijd. Het behoort denk ik tot de categorie ‘sjoelhits’ waarvan tientallen melodieën bestaan.
Dat leidt ook weleens tot een vorm van vervreemding, omdat het nog kan gebeuren dat iemand totaal verrast wordt door het horen van een geheel andere versie bij het bezoeken van een andere synagoge.
Bloemendal was muzikaal verre van eenkennig en heeft heel veel teksten op veel verschillende melodieën gezongen, ook die van Sjier Hama’alot.
Eigen compositie van Bloemendal
Echter hij heeft ook eentje zelf gecomponeerd en die is opgenomen in het imposante naslagwerk Amsterdams Chazzanut (uit 1990) wat hij heeft achtergelaten: een indrukwekkende inventarisatie van het Amsterdams synagogaal erfgoed, met talloze composities van Bloemendal en zijn illustere voorgangers. Het was duidelijk dat we juist deze, trouwens verrassend weinig door Bloemendal opgenomen, versie wilden spelen.
Tegenkandidaat van het Hatikva
Bij de voorbereiding kwam ik nog twee zaken te weten die mijn kijk op het stuk en daarbij het concert aanzienlijk hebben veranderd. Het blijkt dat de tekst van Sjier Hama’alot een belangrijke kandidaat was om het volkslied van Israël te worden.
U leest het goed: er was een tegenkandidaat van het Hatikva en er was zelfs al een muzikale versie van chazzan Pinchas Minkowski voorhanden. Zoals bekend heeft Shir Hama’alot het niet gered en werd Hatikva de trotse winnaar.
Begrip ‘hoop’
Dit feit was voor mij aanleiding om eens goed naar de teksten van beide liederen te kijken en als grootste gemene deler kwam het begrip ‘hoop’ naar boven en ook dat is niet verbazingwekkend: hoop is denk ik een van de allerbelangrijkste elementen van het Jodendom.
In beide teksten gaat het expliciet om de hoop terug te keren naar Israël. Echter, ik ontdekte een verbluffend verschil: gaat het bij het Hatikva om de hoop om terug te keren naar Israël (vanuit de diaspora), in Psalm 126 gaat het om terugkeer uit ballingschap of gevangenschap.
Smeekbede uit Psalm 126 gaf bijzondere impact aan uitvoering.
Dit lijkt wel een hele duidelijke link naar de gegijzelden in Gaza en inderdaad in Psalm 126 lees ik de smeekbede aan de Altijdzijnde om “gevangenen terug te laten keren naar Zion.” Rabbijn Awraham Soetendorp was mij te elfder ure bereid om mij wat historische context te geven, maar u kunt zich voorstellen dat deze achtergrond een bijzondere impact op de uitvoering heeft gegeven.
Aan het muzikaal eerbetoon aan chazzan Hans Bloemendal (1923-2015) werkten onder meer mee de chazzans Chaim David Berson en Sacha van Ravenswade; Hendrik Goldschmidt (hobo); Yedidya Loonstein (zang); het Amsterdams Synagogaal koor en het Maestro Jules Orkest.
Info over Maestro Jules van Hessen en zijn concertagenda.
Op 24 april 2024 wordt het muzikale eerbetoon aan Hans Bloemendal uitgezonden op NPO2 in een concertregistratie van producent – regisseur Lex Bolle.
cover: koor en orkest Obrechtsjoel Ode aan Bloemendal 4 februari 2024, beeld met dank aan Lex Bolle
Heel interessant Jules. Ik ben benieuwd naar de volgende stukjes.
Heel mooi opgenomen Lex Bolle Kol Hakawod hiervoor Had niet mooier door jou gekund en eigenlijk naast een MIJLPAAL ook een Uniek en Historisch Ïnkijkje” in zowel het “Muzikale LevensWERK”, naast zijn Biochemische WERK in Nijmegen en “Vrijdagavond” ä l t ij d” aanwezig in de Monumentale R.A.S.,oftewel Öbrechtsjoel NU:Het Prachtig Ten Uitvoergebrachte Concert Ter Herinnering aan Onze Vermaarde Opperchazzan Hans Bloemendal,z.l.!! Eind-“DANK” aan JULES van Hessen’s Maestro Orkest met “RECHT”: Kol Hakawod en ga zo door op deze Ünieke en juiste WEG,Besre Jules: Tot 120 Omein we Omein!! Ben Manassen:Lid A’dams Synagogaal koor vanaf “begin” en was Hans,z.l. ookop mij zeer ‘gesteld’ Baroeg Hasjem en “weet”Mirjam,zij Ex-Vrouw dit zeker ook en ben BIJ dit Concert te hebben mee mogen maken:door Pers.Omstandigh.helaas NIET mee kunnen doen;edoch wel “Bijznder Genoten” en dankbaar dit te hebben mogen “MEE MAKEN”:Uniek en Historisch “tegelijk”!! Tot Slot BRAVO en “dank” aan ALLEN o.l.v. Jules van Hessen!! Tot een ander moment om elkaar te mogen ontmoeten,zowel Koor alsook Jues ‘graag’dank alvast! Op ieders “gezondheid” en BLIJF ALLEN ‘gezond’!! Ben Manassen.
Zojuist aan Koor en Jules van Hessen gedaan: gefeliciteerd voor dit Unieke en Historische Herdenkings Concert en zeker ook Ter Herinnering aan onze Vermmaarde Opperchazzan Hans Bloemnendal, z.l. + aan zijn Weduwe Mirjam zeker ook: Vr.Groet en gaat “men” door op deze goede en “juiste”WEG voor nog meer “S I M C H E S”:ook in de R.A.S.,oftewel Obrechtsjoel:
Omein we Omein,Ben Manassen:Lid A’dams Synagogaal Koor vanaf de oprichting in 1985::”350″ jaar Bestaan van R.A.S.: Raw Aron Schustersjoel,oftewel NU Obrechtsjoel!! Tot 120 !!