Op de achttiende verjaardag van mijn vriendin was er een BBQ bij haar ouders in de tuin.
Mijn ouders waren voor het eerst uitgenodigd bij wat later mijn schoonouders zouden worden. Mijn vader werd voorgesteld aan de oma van mijn vrouw. Twee uur later zaten ze huilend hand in hand.
Wat bleek? Mijn vader, een Joodse oorlogswees, en de oma van mijn vrouw, een verzetsheldin, waren meer dan vijftig jaar na de oorlog bij elkaar gebracht door de liefde tussen hun zoon en kleindochter.
Hoe onwerkelijk zou het zijn als de oma van je vrouw mogelijk degene was die je vader tijdens de oorlog heeft gered? Deze vraag vormde de kiem voor mijn roman Het Verleden is voor Later en het jarenlange onderzoek dat volgde.
Oorlogswees in katholiek pleeggezin
Midden tijdens de hevigste razzia’s in Amsterdam, maart 1943, werd mijn vader geboren. Als baby werd hij op wonderbaarlijke wijze uit het Joodse getto gesmokkeld. Hij groeide op in Delft, in een katholiek pleeggezin, zonder te weten wie zijn biologische ouders waren of wat er met hen was gebeurd. Zijn jeugd werd getekend door getouwtrek tussen verschillende instanties, aspirant pleeggezinnen en overgebleven familie. Er was weinig stabiliteit en het mysterie van zijn redding bleef onopgelost.
Jarenlang deed mijn vader pogingen om inzage te krijgen in de archieven van het Rode Kruis, het Nationaal Archief en de oorlogswezenstichting Le-Ezrath Ha-Jeled (Het Kind ter Hulpe). Pas toen hij 64 jaar oud was, in 2007, kreeg hij toegang tot zijn oorlogswezendossier: een document van achthonderd pagina’s waarin zijn jeugd vanaf zijn derde tot zijn 21ste jaar in detail werd beschreven.
Dit dossier vormt de basis voor mijn roman. Het is het verhaal over het opgroeien van een Joodse oorlogswees na zijn redding dat nog niet eerder op deze manier is verteld. Het gaat niet alleen over het ‘overleven’, maar ook om de complexe nasleep van de Shoah en de worsteling met identiteit en familie door de generaties heen.
Verzetsheldin met een zware last
Betty Goudsmit-Oudkerk, de oma van mijn vrouw, was tijdens de oorlog een jonge kinderverzorgster in de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg. Dit kinderhuis speelde een cruciale rol in het redden van Joodse kinderen uit de handen van de nazi’s. Betty werkte samen met het verzet om deze kinderen te laten ontsnappen, vaak op het laatste moment voordat ze gedeporteerd zouden worden.
Hoewel Betty een groot aantal kinderen heeft gered, droeg ze een zware last met zich mee. Ze sprak weinig over haar verzetswerk en voelde zich schuldig over de kinderen die ze niet had kunnen redden. Dit schuldgevoel achtervolgde haar bijna tot het einde van haar leven.
Pas na het zien van de film Süskind in 2012 was zij bereid – op initiatief van haar kinderen – mee te werken aan de publicatie van haar biografie en meer openlijk te spreken over haar verzetswerk. Ik interviewde haar in 2008 en heb er bewust voor gekozen om haar personage neer te zetten als de 85-jarige vrouw die ikzelf goed heb gekend; met al haar eigenaardigheden, bijzondere verhalen en verscholen schuldgevoelens.
Zoektocht naar familie en identiteit
Soms is een verhaal zo onwaarschijnlijk dat je aan alles voelt dat het geschreven móet worden.
Ondanks dat ik niet wist of ik schrijftalent had, kon ik het verhaal niet meer uit mijn hoofd zetten. In 2020 zegde ik mijn baan op om dit boek te schrijven. In mijn roman wisselt het perspectief tussen drie generaties: een oorlogswees op zoek naar stabiliteit en liefde tijdens de wederopbouw, een consultant worstelend met hechtingsproblemen na de geboorte van zijn premature dochter, en een verzetsheldin die aan het einde van haar leven nog steeds wordt overmand door schuldgevoelens.
Het Verleden is voor Later is niet alleen een verhaal over het verleden, maar vooral een boodschap voor de toekomst. Het is tijd om verder te kijken dan het zwart-witte verleden van de Shoah en onze kleurrijke familiegeschiedenis te omarmen. Het verhaal laat zien dat herstel en groei mogelijk zijn, zelfs na de zwaarste beproevingen. Het is een oproep om de toekomst hoopvol en positief tegemoet te treden, terwijl we onze identiteit, tradities en familiewaarden in ere houden door betekenis te geven aan ons verleden.
Het Verleden is voor Later, uitgegeven door Ambo|Anthos, ligt sinds eind augustus in de boekhandel of kijk op mijn website
Voorbij het zwart-wit
Als Joodse gemeenschap in Nederland moeten we voorbij het zwart-wit van de oorlogsjaren kijken en onze kleurrijke geschiedenis omarmen. Er zijn veel bijzondere familieverhalen van voor die tijd, en juist deze moeten worden verteld aan de volgende generatie. Het vieren van de warme Joodse identiteit en het doorvertellen van mooie familieverhalen aan toekomstige generaties is essentieel. Juist daar overheersen de kleuren.
Boek trailer Het Verleden is voor later met de vader en oma van de auteur
Geef als eerste een reactie