Tijdens Soekot wordt het boek Kohelet gelezen, ook wel Ecclesiastes of Prediker genoemd. Dat betekent zoiets als iemand die droosjes geeft.
De Talmoed lijkt zich toch ongemakkelijk te voelen bij Kohelet. In Sjabbat 30b staat dat de woorden van het boek “gecensureerd zouden zijn geweest” als het niet eindigde met de oproep: “Vrees Hasjem, en houd Zijn geboden, want dit is de mens in het geheel.”
“Hevel havalim, hakol hevel.” IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid.
Want, als je het gewoon zo leest, klinkt Kohelet bijna ketters: “Hevel havalim, hakol hevel.” IJdelheid der ijdelheden, alles is ijdelheid. Generaties komen en gaan, menselijke inspanning is allemaal voor niets, niets blijft echt bestaan of heeft intrinsieke waarde. Bijna nihilistisch!
En toch lezen we het juist met Sukkot, het feest van simcha, vreugde. Waarom combineren we een boek over zinloosheid met een feest van simcha?
Kwetsbaarheid
Misschien omdat beide een waarheid als een koe delen: het leven is kwetsbaar. Wij leven het. Noem alleen maar de zevende oktober en iedereen snapt het.
In Kohelet is die kwetsbaarheid existentieel – niets is permanent, niets volledig onder onze controle. In de Soeka is het fysiek. Het hutje is blootgesteld aan de elementen, de grens tussen binnen en buiten vervaagt. Zeven dagen lang verlaten we onze vaste huizen en kiezen we ervoor om in broze hutjes te verblijven.
HaHevel betekent ook adem, mist of damp
Het woord hevel, meestal vertaald als ‘ijdelheid’, betekent ook adem, mist of damp. Wanneer we in de Soeka zitten, ademhalen in de herfstlucht, ervaren we het woord op de letterlijkste manier. De Soeka wordt een plek van mindfulness – een eenvoudige, kwetsbare ruimte om volledig in het moment te leven.
In de Soeka zien we hoe vergankelijk alles is – comfort, beschutting, plannen – en we reageren niet met nihilisme, maar met dankbaarheid. Elke gedeelde maaltijd, elke lach onder het fragiele dak wordt oneindig kostbaar. Kohelet zegt misschien “er is niets nieuws onder de zon”, maar de Soeka herinnert ons dat er wel steeds iets nieuws is in de zon, in elke vluchtige straal die door het s’chach valt.
Zelfs te midden van vergankelijkheid krijgt het leven betekenis wanneer we het benaderen met aandacht, bewustzijn en respect. De laatste woorden van Kohelet – “Vrees Hasjem en houd Zijn geboden” – brengen het geheel in evenwicht: onzekerheid erkennen, maar een leidraad bieden.
Dat is geen hevel, dat is leven.
Sof davar, hakol nishma – “Het eind van de zaak, alles is gehoord.” Na alle vragen, tegenstrijdigheden en de rusteloze zoektocht naar blijvende zekerheid, blijft het simpele over: we ademen. We bouwen kwetsbare schuilplaatsen. We vullen ze met aanwezigheid, dankbaarheid en liefde. Dat is geen hevel – dat is leven.
Chag sameach!
cover: screenshot uit bovenstaande video van Chabad.org
Geef als eerste een reactie