Nitzavim: Kies voor het leven!

Sommige mensen zeggen dat de Torah primair een religieus boek is. “Ik geloof niet in God” is voldoende reden om de Torah en bijkomende teksten weg te leggen en alles wat er in staat te diskwalificeren als niet-actuele proza. Zelfs de Bijbel zelf is het hiermee oneens. De naam van de Torah alleen al: het betekent eerder “leer” dan “geloof”. Er staat ook nergens in de Torah dat je iets moet geloven. Je moet doen. 

Het probleem is dat we intellectueel vastgeroest zitten in de moderne Romantiek als levensvisie, waarin het individu centraal staat, en zaken een doel moeten hebben, terwijl de Torah, Mishna en Talmud pre-modern zijn. Misverstanden alom dus. Concepten als “geloof”, “religie”, en zelfs “God”, “bidden” hebben oorspronkelijk een andere inhoud dan we er nu aan geven.

Maar dan nog. Er zijn veel goede argumenten om atheïst te zijn: de beloning van het leven zou toch eigenlijk tijdens het leven moeten plaatsvinden, religieuze instellingen gaat het om macht en geld, God kan niet tegelijkertijd rechtvaardig en almachtig zijn, als je een beetje naar de wereld kijkt. Maar het is moeilijk om niet in hogere machten, gestuurd toeval of een oorspronkelijke schepper te geloven als het stoplicht te lang op rood staat, waar van onrechtvaardigheid sprake is, of in de Alpen. Misschien dat de waarheid ergens in het midden ligt. In ieder geval is de Torah onze tekst, en hebben niet de minsten van onze uitgebreide familie zich de afgelopen drie millennia zich bezig gehouden met vragen als “waarom”?

Het boek Deuteronomium is fascinerend. Het bestaat uit een aantal monologen van Mozes, die weet dat het eind van zijn leven in zicht is. Mozes kijkt terug op de geschiedenis van het Joodse volk tot dan toe, en herhaalt daarbij een groot gedeelte van de eerder in de Torah genoemde wetten. Maar het is zijn eigen narratief, en op dat moment. Dat wil zeggen dat hij er ten eerste soms dingen net wat anders zegt dan in de andere boeken beschreven stat en ten tweede vooral de nadruk legt op de praktische toepassing van wetten, voor straks, als ze het Heilige Land binnentrekken.

Hoe dichter we bij het einde van Deuteronomium komen, hoe emotioneler. Ook in de Torah vliegt de uil van Minerva bij de ochtendschemering. In deze parasja staan zoveel prachtige filosofische teksten dat ik het liefst alles zou citeren, maar dat vindt de redactie van De Vrijdagavond vast niet goed. Mozes legt uit dat er niets onmogelijks van ons gevraagd wordt. Geen gekke dingen doen. Op elkaar letten. Een beetje bewust zijn. Het is niet in de hemel en het is niet aan de andere kant van de zee. In de Statenvertaling:

Het is niet in den hemel, om te zeggen: Wie zal voor ons ten hemel varen, dat hij het voor ons hale en ons hetzelve horen late, dat wij het doen?

Het is niet in den hemel, om te zeggen: ^fWie zal voor ons ten hemel varen, dat hij het voor ons ¹³hale en ons hetzelve horen late, dat wij het doen?

En dan komt er een essentiële keuze. Bij tegenslagen of spannende tijden kan je het opgeven, overleven of kiezen voor het leven.

Ik neem heden tegen ulieden tot getuigen den hemel en de aarde; het leven en den dood heb ik u voorgesteld, den zegen en den vloek! Kiest dan het leven, opdat gij levet, gij en uw zaad;

We hebben een keuze. We kunnen niet kiezen, het verkeerde kiezen, of het goede. De parasja van deze week geeft een helder advies: kies voor het leven. Je kan het. Het is makkelijker dan je denkt.