Holocaust vergelijkingen zijn misplaatst, onnodig kwetsend en schadelijk

bordje met daarop S.Lavrov uit persconferentie

Niet alleen corona, ook de oorlog in Oekraïne brengt opnieuw de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust prominent in het publieke discours. Nieuw dieptepunt zijn de recente uitspraken van de Russische minister Lavrov (“De grootste antisemieten zijn Joden” en “Ook Hitler had een Joodse grootvader”) tijdens een persconferentie met Italiaanse journalisten. Met deze valse beweringen leek Lavrov de oorlog in Oekraïne niet alleen te kwalificeren als een ‘oorlog tegen nazi’s’ (zoals Poetin zijn aanvalsoorlog noemt), ook als een oorlog tegen Joden. Lavrov deed deze uitspraken als reactie op de vraag van een journalist hoe hij Oekraïners ‘nazi’s’ kon noemen terwijl hun gekozen president openlijk Joods is. 

ongevaccineerd’

Tijdens corona-demonstraties droegen demonstranten een gele davidster op hun kleding. Daarop stond niet het woord ‘Jood’, zoals tijdens de oorlog, maar ‘ongevaccineerd’. Deze demonstranten veroorzaakten veel pijn. Over de hele wereld werd de Jodenvervolging op deze manier misbruikt. Niet alleen door demonstranten, maar snel namen politici dit over. Zij begrijpen niet waarom zoveel mensen gruwen van de gelijkstelling van de corona-maatregelen met de Jodenvervolging door de nazi’s. Voor mij en met mij velen, Joods en niet-Joods, voelt dit telkens opnieuw als een stomp in de maag. 

Het misbruik van de gele davidster, het symbool van de Jodenvervolging, demonstreert het probleem: een schrijnend gebrek aan kennis – en begrip – van de verschrikkingen ten tijde van het naziregime. 

stap naar ontkenning kleiner

Dit misbruik van de symbolen van totaal onvergelijkbare gebeurtenissen bagatelliseert het verleden. Deze misplaatste vergelijkingen leiden tot twijfels over alles rond de oorlog en de Holocaust, en dan is de stap naar ontkenning ineens veel kleiner. Als de huidige ongemakken vergelijkbaar zijn met de situatie toen, dan kan het toen onmogelijk erg zijn geweest, hooguit een beetje verstorend. Zal die overdrijving dan ook gelden voor de andere verhalen over toen? Voor de uitsluitingen, de honger, deportaties, de veewagons, gaskamers, de miljoenen slachtoffers? 

Toen de vernietigings- en concentratiekampen werden bevrijd gaf de Amerikaanse bevelhebber Eisenhower de instructie om alles vast te leggen in foto’s en filmpjes. En precies om deze reden: voor de verslaglegging voor de hele mensheid van de horror-geschiedenis van vijf jaar Duitse misdaden. Eisenhower: Over enkele jaren zal niemand meer geloven dat dit echt is gebeurd. Dat mensen elkaar zoiets konden aandoen.1 Bovendien vond hij het van belang dat gewone burgers zich bewust worden van de misdaden die in hun eigen omgeving werden begaan, in hun naam, en met hun (stilzwijgende) toestemming. 

Poolse regering

De wijze waarop de Poolse regering de geschiedenis probeert weg te poetsen, bewijst Eisenhowers gelijk. In Polen is een wet aangenomen die boetes en zelfs gevangenisstraf in het vooruitzicht stelt aan een ieder die beweert dat de Poolse staat of de Polen op welke manier dan ook meewerkten aan de misdaden van de nazi’s. Dit terwijl een deel van hen nadrukkelijk medeplichtig was en de meesten – zoals ook in andere landen – stille getuigen waren.2 

ketting uit een Chinses snuisterijwinkel

Dezelfde gele ster is vaker misbruikt, bijvoorbeeld als ‘button’ bij een Groningse studentenfeest 3, of in een clipje van de Duitse Metalband Rammstein.4 Wellicht de meest bizarre melding die bij CIDI hierover binnenkwam betreft een Chinese webwinkel die een halsketting verkoopt met een gele davidster, compleet met het woord ‘Jude’.5 Dit voorbeeld is een duidelijke illustratie van het probleem: een totaal gebrek aan historische kennis en besef. Het gebrek aan respect voor de verschrikkingen en voor de slachtoffers is stuitend. En daarmee in potentie de eerste stap naar een nog groter probleem: ontkenning. 

het begint met twijfelen

Twijfel aan de ernst van de Jodenvervolging, het betwisten van het aantal slachtoffers, het twijfelen over de vraag of de Holocaust überhaupt plaats heeft gevonden. Deze twijfels kennen wij al decennia, bijna direct na het einde van die verschrikkelijke oorlog, begon het al. Deze naoorlogse ontkenning of minimalisering van de vernietiging van het Europese Jodendom had gevolgen tot ver na die oorlog. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop de overlevenden – Joods en niet-Joods – in Nederland zijn ontvangen, met een totaal gebrek aan belangstelling voor hun ervaringen, laat staan empathie. Erger nog, sommige Nederlanders (net als in andere landen) kwam hun terugkeer ‘ongelegen’; zij moesten immers een huis teruggeven aan de rechtmatige eigenaar, of vervreemde bezittingen retourneren.  

documenteren

Door deze ongepaste vergelijkingen, door het gebrek aan eerbied voor de (symbolen van de) verschrikkingen van de Holocaust, groeit opnieuw de vertwijfeling aan de echtheid van de getuigenissen. Misschien kúnnen we niet eens de harde werkelijkheid verteren. In deze context zijn de twijfels voorstelbaar: zou het toch kunnen zijn dat het allemaal minder erg was? Of zelfs verzonnen? De gevangenen in de verschillende door de nazi’s ingestelde getto’s en kampen voorzagen dit. Zij hechten daarom veel belang aan het documenteren van de gebeurtenissen en hun situatie – hoewel ze heel goed wisten dat hun kans op overleving zeer gering was – opdat men het in de toekomst wél weet. Opdat niet alleen de mensen niet worden vergeten, maar ook de verschrikkingen. In het Warschau-getto heeft een groep onder leiding van de historicus Ringelblum met gevaar voor eigen leven dit gedaan. Het Ringelblum Archief van het getto van Warschau is een zeer belangrijke getuigenis van die tijd.6

De corona-crisis zorgde voor veel meer uittingen van antisemitisme, helaas. ‘De Joden’ (of Israel) zouden het virus in een laboratorium hebben geproduceerd (of bedacht, want het bestaat misschien helemaal niet) om zo de macht over de wereld te veroveren….

mythe uit het tsaristische Rusland

Ja, er zijn ook andere – eveneens zorgelijke – complottheorieën die niets met Joden te maken hebben, maar de complotten over Joden komen ons heel bekend voor. Zij tonen pijnlijke gelijkenissen met bijvoorbeeld De protocollen van de wijzen van Sion die precies honderd jaar geleden als vals zijn ontmaskerd, maar nog steeds door miljoenen mensen als waarheid worden gezien. Het boek, een in het tsaristische Rusland gepubliceerde mythe bevat gefabriceerde protocollen van zogenaamde geheime bijeenkomsten van De Joodse Elite met het plot om de wereld te overheersen.7 De nazi’s namen dit gretig over, maar – zo onwaarschijnlijk als het klinkt – de ‘Protocollen’ zijn ook vandaag de dag nog te koop, in Ramallah, Iran, Egypte en veel andere islamitische landen, en zelfs in het Westen en hier in Nederland. Erger nog, de inhoud ervan inspireert nog steeds mensen die deze verzinselen blijven herhalen, tegenwoordig vaak online, op websites en in sociale media. Ook Lavrov refereerde in het beruchte interview aan ‘Joodse wijzen’.

een Jood die het overleefde was medeplichtig

Net als vroeger met de ziekte de pest. Toen viel op dat Joden minder vaak ziek werden. Van hygiëne hoorde niemand in die tijd, en dus kon het niet anders dan dat zij – de Joden – achter de pest zaten. Met als doel de macht over de wereld naar zich toe te trekken. Het feit dat ook veel Joden ten prooi vielen aan deze vreselijke ziekte interesseerde niemand. Een Jood die het overleefde was medeplichtig aan het grote plan, zijn niet-Joodse buurman had geluk of G-d’s bescherming. En nu is het niet anders, want hoe komt het anders dat Israël zo vroeg al in staat was zijn bevolking te vaccineren? U denkt: dit is verleden tijd. Dat kan toch niemand serieus nemen? De NRC deed vorig jaar onderzoek naar websites die deze complottheorieën verspreiden.8 Dergelijke websites zijn legio, vooral gehost in landen waar geen enkele controle is, inclusief de Verenigde Staten. In één adem wordt dan beweerd dat de Joden ook de Holocaust hebben verzonnen, dat het helemaal niet waar was, dat er zeker geen zes miljoen zijn vermoord, of anders (en tegelijkertijd) was het een duivelse samenwerking tussen ‘de zionisten’ en de nazi’s – precies zoals Lavrov onlangs valselijk beweerde dat Hitler een Joodse grootvader had – om zo ‘hun’ land weer terug te veroveren. 

vernislaag is dun

detail van het Namenmonument
detail uit Namenmonument, foto: Bloom

Dit alles benadrukt het belang van Holocaust-onderzoek en -educatie en het belang van herdenkingsmonumenten. Zoals Het Holocaust Namenmonument, met de namen van veel te vaak hele families. Families waarvan niemand overleefde, van wie niemand zich nog de naam kan herinneren en hen kan herdenken. Dit indrukwekkende monument is er om ons eraan te herinneren dat deze geschiedenis nooit kan worden ontkend of verdoezeld. Het is bovendien een waarschuwing van waar mensen toe in staat zijn. Een herinnering en waarschuwing dat de vernislaag van beschaving bij velen helaas dun is, heel dun.


1 zie Eisenhower
2 zie Poolse natie
3 zie politie voorkomt nazi-feest
4 zie Rammstein
5 webwinkel weer in de fout
6 Getto archief
7 Umberto Ecco
8 zie NRC en dit artikel over de ‘protocollen’ En over Ongehoord Nederland.


*Dit artikel is een aangepaste versie van een eerdere publicatie in ZICHT Magazine, 2021 nummer 4

cover: fragment uit foto Russische buitenlandminister Sergej Lavrov (Foto: VN) uit CIDI website over uitspraken Lavrov

Geef als eerste een reactie

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*