In deel 1 van deze bespreking introduceerde ik de belangrijkste karakters en liet ik zien hoe reëel het ultraorthodoxe milieu geschetst is in deze serie. Meer in deel twee.
Bedekt door de dekmantel van liefde weet Shulem Shitsel zijn zoon Akiva Shtisel vele malen af te dwingen en te manipuleren. Dat doet hij onder andere uit zelfbelang – bijvoorbeeld zodat zijn zoon thuis blijft wonen, voor hem kookt en zorgt. Shulem Shtisel wil niet alleen blijven.
Bij de eerste expositie van de kunstwerken van Akiva Shtisel kaapt Shulem Shtisel alle aandacht van het aanwezige publiek en roept op donaties te doen aan zijn school. Ook spreekt hij zijn oordeel uit over de morele waarde van kunst versus Torah.
Daarbij heeft Shulem Shtisel met één van zijn dochters gebroken, alleen maar omdat ze Lubavitch is geworden; een andere stroming binnen de ultraorthodoxie. Nadat die dochter hem wil aanklagen voor zijn falen als opa en als ouder, schikt Shulem Shtisel in een omgangsregeling en ontstaat er weer contact.
- Shtisel is een razend populaire Netflix-productie. In de serie worden de levens gevolgd van diverse karakters in Geoela, een ultraorthodoxe wijk in Jeruzalem, waaronder:
- Shulem Shtisel, rabbijn en vader van Akiva Shtisel
- Zvi Aryeh en Giti Weiss. Shulem Shtisel heeft een broer Nuchem Shtisel
- Lippi Shtisel is de dochter van Nuchem
- Giti Weiss is getrouwd met Lipi Weiss
- Ruchami en Yosa’le Weiss zijn twee van hun kinderen. Hanina Tonik wordt de man van Ruchami
- Zwi Aryeh is getrouwd met Tovi Shtisel
- Elisheva, Lippi en Racheli Warburg zijn de drie liefdes van Akiva Shtisel
Ook brokkelt zijn leiderschap zichtbaar af wanneer Shulem Shitsel uit jaloezie de nieuwe liefde van zijn broer Nuchem Shtisel stukmaakt. Dit door bepaalde feiten te framen en die met de vrouw te delen. Het gaat niet om de bescherming en het bestwil van de vrouw. Het gaat om Shulem Shtisel die een heel klein mannetje is. Hij heeft interesse in de vrouw en kan het niet verdragen dat zijn broer van hem wint en met haar verloofd is.
Zijn leiderschap brokkelt misschien het meeste af wanneer Shulem Shtisel een gesprek heeft met de derde vrouw van Akiva Shtisel, namelijk Racheli Warburg. De vrouw worstelt van tijd tot tijd met manische episodes. Maar verder is er niks mis met haar. Haar gevoelsleven maakt haar juist ontvankelijk voor hogere frequenties en voor de uitwerking van kunst op de mens. De wijze waarop Shulem Shtisel haar veroordeelt en over haar spreekt tegen zijn zoon is niet sjiek. Hij slaat de plank volledig mis.
Elisheva, Akiva’s grote liefde
Het derde vinkje is voor hoezeer de vrouwen binnen die gesloten gemeenschap op slimme wijze behoorlijk veel invloed weten uit te oefenen op de mannen. De eerste liefde van Akiva Shtisel, namelijk Elisheva bepaalt hun gezamenlijk lot. Elisheva is Akiva’s grote liefde. Voor de oplettende kijkers: hij heeft haar mogelijk als kind al een keer in de bus gezien.
De tweede liefde van Akiva Shtisel weet haar vader Nuchem Shtisel zover te krijgen, dat ze haar neef mag huwen. Met wat lef weet Libbi uiteindelijk zelfs de condities van haar vader voor het toestaan van dat huwelijk weg te poetsen en luistert ze naar haar eigen stem. Libbi Shtisel is Akiva’s echte liefde, zo één waarmee het altijd makkelijk gaat en gewoon stroomt, ook wel soulmates genoemd.
De derde liefde van Akiva Shtisel heeft genoeg financiële bandbreedte om zaken voor elkaar te krijgen, bijvoorbeeld in de kunstwereld. Door het huwelijk met Akiva redt Racheli Warbug Dvora’le, zijn dochtertje, van uithuisplaatsing. Door een aantal onhandige maar niet funeste fouten wordt het dochtertje namelijk meegenomen door Jeugdzorg en start er een onderzoek naar Akiva’s vaderschap. Racheli is Akiva’s maatje, zo één waarmee teamwerk mogelijk is. Hoewel niet de meest gepassioneerde liefde, hopelijk wel één waarmee iemand rust vindt. Meer in seizoen vier?
Tovi’s auto
Dan zien we Tovi Shtisel, de vrouw van Zvi Aryeh Shtisel, haar rijbewijs behalen en van haar bij elkaar verdiende centen een fijne auto kopen. De wijze waarop Tovi haar man Zvi Aryeh weet te overtuigen tot het behouden van de auto (eigenlijk niet toegestaan voor een vrouw binnen die ultraorthodoxe kern) en de wijze waarop ze Zvi Aryeh meeneemt voor een luxe proefrit alsof hij de koning is, is gewoonweg briljant. Het loopt hilarisch af. Kijken!
Het meest aangrijpende voorbeeld van hoe de vrouwen slim invloed weten uit te oefenen op de mannen, is Ruchami Tonik. Ze mag van de artsen niet meer zwanger worden na een levensgevaarlijke zwangerschap die afgebroken wordt en eindigt in een doodgeboren kind.
Ruchami Tonik komt in aanmerking voor draagmoederschap en zal negen maanden lang met speciale kussens onder haar kleding rondlopen. Die moeten de buik voor de buitenwereld zichtbaar maken. Dit geheim deelt ze slechts met haar moeder Giti Weiss. Uiteindelijk laat Ruchami Tonik haar spiraal verwijderen en raakt ze weer zwanger, zonder dat haar man Hanina Tonik het weet.
veel herkenning
In het geheim bereid Ruchami Tonik zich voor op een fatale bevalling voor haarzelf, onder andere door casettebandjes in te spreken voor het kind dat wel gezond geboren moet worden. Uiteindelijk weet Ruchami Tonik de bevalling te overleven en wordt het kind inderdaad gezond geboren. Een einde, ook van seizoen drie, dat me erg raakt. Alweer is er ongelooflijk veel herkenning, want ook ik weet hoe het is om te voelen dat er geen bestaan is zonder een biologisch kind. Of moeten we dit einde in twijfel trekken doordat Ruchami Tonik naar de camera kijkt, alsof ze één van Akiva Shtisel’s kunstwerken is? Ik hoop van niet.
De enige misser in de serie is de situatie met Jeugdzorg. In ultraorthodoxe milieus komen er genoeg ‘solide’ Jeugdzorg cases voor. Inmenging en eventueel voogdijschap ontzeggen, kan noodzakelijk zijn. Als de serie al zo’n cruciaal en reëel verhaallijn behandelt, dan graag wel met een case die de moeite waard is.
boordevol sprekende details
Akiva Shitsel maakt een paar fouten. Zo laat hij iemand zijn dochter van het kinderdagverblijf ophalen. Die vriend verwart het kind met een ander kind. Ondertussen zit Akiva Shitsel een middag met vrienden te drinken. Maar ja, hij zit in de rouwperiode van zijn overleden vrouw Libbi. Stom en menselijk, maar niet rampzalig.
Wanneer Akiva Shtisel kort erna een avond met zijn dochter bij zijn vader Shulem Shtisel verblijft, gaat het weer mis. Nuchem Shtisel verblijft er op dat moment ook. Hij is depressief en wil van het balkon springen. Shulem Shtisel houdt hem tegen. Dit alles gebeurt terwijl Jeudgzorg op bezoek is. Niet fijn, maar wederom te slap voor een Jeugdzorg case.
Al met al is Shtisel een knappe productie, boordevol sprekende details: van (ongezonde) Joodse gerechten tot de kleren die gedragen worden en van Jiddische termen tot de diverse ultraorthodoxe uitingen. Zoals ze zeggen: time well spent.
foto cover: Shtisel seizoen 3 Photo Credit OHAD ROMANO-1970 FINAL
