Narcis van Judith Fanto is een knap geschreven geschiedenis over de betekenis van vriendschap en verraad.
In februari 1948 ontvangt de hoofdpersoon Hermann Loch een brief van zijn hospita, waar hij, bij het zien van het handschrift, hevig van schrikt. Hierdoor worden zijn gedachten teruggebracht naar het begin van zijn leven en ontwikkelt zich een lange ‘flashback’ van zijn bestaan.
Een terugblik naar de jaren in Haarlem met moeder en grootouders ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. De vader is een Oostenrijkse officier die het Hollandse dienstmeisje bezwangerd tijdens een uitstapje naar Bad Gastein. Deze officier komt tijdens de jonge jaren van Hermann, die Manno wordt genoemd, eenmaal terug naar Haarlem en dit schrale beeld is alles wat zijn vader achterlaat.
Manno wordt achtervolgd door pech. Zijn grootmoeder sterft en niet lang daarna zijn moeder door een auto-ongeluk. Dat is het moment waarop zijn Oostenrijkse tante Edmonda hem komt halen en meeneemt naar Wenen. Ook daar wachten hem vele teleurstellingen. Toch ontmoet hij mensen die een goed hart voor hem hebben.
Slimme jongen
Zijn joodse huisleraar Salomon Reines helpt hem met taal en schoolkennis op weg. Hij blijkt een slimme jongen, maar is eenzaam. Op een dag vraagt hij papier en potlood en na veel oefenen is hij in staat zijn observaties van mensen om hem heen vast te leggen, waaruit een talent voor de tekenkunst blijkt. Dit verandert zijn leven en hij zal uiteindelijk een bekend restaurateur worden.
Reines adviseert een verblijf in een Kinderpension in Baden, waar tante Edmonda wil gaan ‘kuren’. In feite leeft zij van de ‘herenliefde’. Deze vakantie is het begin van een gelukkiger tijd. Hij maakt er vrienden en zij vormen een groep voor het leven: Bela, de mooie adellijke Hongaarse jongen, Franzi, joods uit een actief socialistisch gezin, Max, ook joods uit een intellectueel milieu, Bertl uit een reactionair gezin en Lotte uit de middenklasse.
Dit alles tegen het decor van het rijzende nazisme in Oostenrijk, gelijktijdig met de neergaande economie tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, onder de beschrijving van de levens van de vijf vrienden, waarbij Manno de verteller blijft.
Manno blijft de observeerder van de gebeurtenissen en de politieke stellingname van zijn vrienden. Uiteindelijk komen karaktertrekken boven die in de aanloop naar de volwassenheid door de schrijfster in aanzet reeds voor de lezer herkenbaar zijn.
Bloemrijke taal
Het slot is een open eind: zal Manno zijn vriendschap met Max en Franzi continueren? Was de dodelijke val van de vijftienjarige Bertl wel een ongeluk?
De bloemrijke taal waarin de roman is geschreven doet soms wat ouderwets aan, maar geeft hierdoor ook een sfeer die past bij de jaren van het interbellum tot 1948 wanneer de brief voor Hermann Loch het begin van het verhaal inluidt.
Af en toe zijn de metaforen wat vergezocht, maar vragen gelijktijdig ook aandacht. De hoofdpersoon Manno komt als een observeerder naar voren, die voornamelijk buiten schot wil blijven, maar soms zichzelf ‘vergeet’ en zijns ondanks een echte redder wordt. Ook de ‘vrienden’ en tante Edmonda, het laatste leven van schone schijn, worden beeldend neergezet.
Mythe, parfum of gif
De titel van dit boek ‘Narcis’ kan verwijzen naar de Griekse mythe, waarin overmatige ijdelheid gestraft wordt. Of naar de weelderige wilde narcis, geschapen volgens Béla voor het vervaardigen van zijn passie: het parfum. Of naar het gif van de narcis letterlijk of het figuurlijke gif dat in de vriendschap sijpelt.
Narcis, door Judith Fanto
Info: uitgeverij Ambo/Anthos, 2025
Zie een introductie van Judith Fanto in De Vrijdagavond
cover: Moritz Ledeli- Demonstration outside the government building in Vienna’s Herrengasse on the occasion of the foundation of German Austria, watercolour, 1918, ©Wien Museum
En voor wie geïnteresseerd is geraakt: zondagmiddag 29 juni komt Judith Fanto over dit boeiende boek vertellen in de LJG Amsterdam (en je kan dan ook de speciaal ontworpen en ontwikkelde Narcis- parfum ruiken).