Waarom zouden GroenLinks-PvdA (sommige) Joodse kiezers hun zionistische zin geven?

Ik heb lang getwijfeld over wat ik zou schrijven, omdat verdriet en woede me al heel lang bijna de adem benemen en deze gevoelens alleen maar sterker worden. 

‘Waarom voelen Joden zich niet langer thuis in de linkse beweging,’ werd me vanuit het Menasseh ben Israel Instituut gevraagd. Ik zeg: dit is niet waar. 

Wat volgens mij wel klopt: sommige Joden, vooral afkomstig uit de boomer-generatie, voelen zich niet langer thuis bij de PvdA. En met boomer-lef vragen zij zich af waarom de linkse beweging hun gevoelens niet respecteert en hun verblijf niet faciliteert.

Maar waarom zouden we? Waarom zouden we – de linkse beweging dus – rekening houden met mensen die zichzelf links noemen, maar het overduidelijk niet langer zijn? Die niet geloven in de gelijkwaardigheid van allen? En die alles wat we de afgelopen decennia hebben opgebouwd om de wereld mooier en rechtvaardiger te maken, met plezier kapotslaan om een gruwelijkheid te verdedigen.

Als er een goed aspect is aan 2024, dan is het dat alle maskers zijn afgevallen. 

We staan naakt tegenover elkaar, we zien exact wat we aan elkaar hebben. De monsters die etnische zuivering, marteling en massamoord eigenlijk best wel een goed idee vinden, zeg maar soort van, we weten nu wie zij zijn. We weten nu wie de ziel van een Schreibtischtäter bezit.

Paradigma verandering

Het paradigma over Israël-Palestina is aan het veranderen en daar is niets aan te doen. En als het eenmaal omgeklapt is, kan niets of niemand de tijd terugdraaien naar de voorafgaande situatie.

In essentie gaat het om een wereldbeeld. Het huidige wereldbeeld van Israëli’s en mensen die graag op ze willen lijken, is dat er in elke generatie iemand opstaat die de Joden kwaad wil doen. Op de een of andere manier weten Joden vervolgens iedere keer weer te overleven. 

Geweld als overlevingsstrategie

In de huidige tijd wordt binnen dat wereldbeeld zo veel mogelijk geweld gezien als overlevingsstrategie. Maar het gaat uit van een kijk op de Joodse geschiedenis die ik niet deel: dat Joden geen zelfbeschikking hebben, en hadden, over hun eigen toekomst. Joden zijn in dit denken speelbal van steeds dezelfde krachten, de vernietigingsdrang die alle andere aardbewoners kennelijk koesteren. Er is nooit sprake van solidariteit, niemand heeft kennelijk ooit een intrinsieke behoefte getoond om Joden te helpen. Bondgenoten die “Hell no, gaan we niet meemaken” zeggen en komen helpen, bestaan niet, of ze zijn schaars. Hoogstens is er sprake van transacties: ik help jou tegen deze prijs, en jij helpt mij. Er is enkel die klok die elke generatie weer op 00:00 springt, klaar om de volgende aanval op Joden aan te kondigen.

Wat we nu zien: wie geen bondgenoten heeft, hoeft kennelijk ook geen moeite te doen om een bondgenoot te zijn. 

Het is zeer de vraag of dit wereldbeeld klopt, maar daar gaat dit artikeltje niet over. Het linkse wereldbeeld staat haaks op dit denken. Linkse rakkers zien de wereld als een kluwen van bondgenootschappen en connecties uit solidariteit, ook met wildvreemden ver weg. De geschiedenis herhaalt zich niet, ze ontwikkelt zich. De wereld wordt elke keer beter, elke gebeurtenis is een leermoment om de gemaakte fouten niet te herhalen. Als je in de linkse beweging actief bent of wordt, abonneer je je op dit denken.

Dat sommige Joden in Nederland die ooit van zichzelf zeiden dat ze links waren nu bereid zijn al hun principes te verloochenen om een natie waar foltering, moord en verkrachting aan de orde van de dag zijn tegen kritiek te verdedigen, dat mag natuurlijk. 

Zionistische droom uiteengespat

Sommigen hoereerden met de PVV en Forum voor Democratie om Israël uit de wind te houden en critici van Israël antisemieten te kunnen noemen – wat ook mag. Maar waarom zou de linkse beweging, in dit geval de PvdA, hen nog langer in hun midden dulden? Laat staan hun standpunten faciliteren die iedere echte linkse partijgenoot doen rillen van afschuw? Ik begrijp dat je, als jouw zionistische droom zojuist uiteen is gespat, deze afwijzing er niet bij kunt hebben, maar dit is wel de waarheid.

Voor wie de linkse rakkers niet kent: wij gaan, aangezien we de gelijkwaardigheid van allen die zich op deze planeet bevinden als uitgangspunt hebben, uit van de gelijkwaardigheid van Palestijnen en Israëli’s. We maken geen negatieve uitzondering voor Palestijnen en we trekken de Israëli’s niet voor, vanwege God of de bijbel of om iets anders. Daarbij beoordelen we iedereen op hun gedrag. Onze empathie met de Palestijnen die in openluchtgevangenissen moeten leven is gemeend, en als je dit niet kunt navoelen… tja.

Bevriende staat

De PvdA kan niet terug naar het idee dat Israël een bevriende staat is die bijzondere bescherming verdient als er elke dertig seconden nieuwe informatie opduikt over wat daar werkelijk gebeurt – informatie die vrij wordt gedeeld en die iedereen kan zien en waar iedereen zelf een oordeel over kan vormen. Officiële Israëlische propaganda helpt niet langer. Belegen clichés en simplistische oneliners van Israëls verdedigers – we geloven er niet meer in.

Hier schijnen sommige (vooral oudere) Joden moeite mee te hebben. Niet binnen GroenLinks, overigens. In GroenLinkse kring ken ik welgeteld één Israëlisch-Nederlandse partijlid dat een probleem heeft met de gevolgde koers over Israël/Palestina. Voor de meeste aanwezige Joden kan het nog wel wat radicaler. Voor de andere linkse partijen geldt hetzelfde. Nogmaals, dit is een PvdA-probleem.

Wat de PvdA-Joden bindt, is dat ze lijden aan een specifieke nostalgie voor de dagen van weleer, toen de PvdA-congressen werden bezocht door vertegenwoordigers van de Israëlische Arbeiderspartij en de partijen elkaar zagen als ‘zo ongeveer hetzelfde’. Maar dit is al heel lang niet meer de realiteit, en binnen de PvdA is men hier nu ook achter. Jongeren verbinden hier consequenties aan.

De jongere generatie heeft vrijelijk ideologiekritiek op de leerstellingen van het zionisme en stelt overal vragen over. 

Zoals over de bewering dat Joden Israël nu eenmaal nodig hebben als vrijhaven, indien zij ooit moeten vluchten. Moeten anderen voor dit arrangement hun hele leven in een openluchtgevangenis doorbrengen? Nee dus, luidt het linkse antwoord. Niemand hoeft het met dit linkse standpunt eens te zijn, maar ga dan lekker op Geert Wilders stemmen of tegen Caroline van der Plas aan schurken. En val ons niet lastig.

Linkse beweging

Waarom zou de linkse beweging, meer in het bijzonder GroenLinks-PvdA, (sommige van) hun Joodse kiezers hun zionistische zin geven? Omdat de ouders en grootouders van deze kiezers vroeger lid waren van de AJC (Arbeiders Jeugd Centrale)? Of vanwege de vooroorlogse Joodse wethouders in Amsterdam? Of de naoorlogse? 

Daarom mogen we geen kritiek op Israël laten horen? Hoezo? Zijn Joden waardevoller partijleden dan andere mensen? En… delen Joden allemaal hetzelfde standpunt?

Ik zou zeggen: sterft, gij oude vormen en gedachten!

Scheuren in de naoorlogse ethiek is een samenwerkingsproject tussen het Menasseh ben Israel Instituut en De Vrijdagavond.

cover: Reclaiming the Ghosts of the Jewish Left uit Spring a magazine of socialist ideas in action