Sta op en bescherm de democratische maatschappij 

Stand up and be counted is Engels idioom en betekent dat iemand publiekelijk een standpunt inneemt en bereid is om hiervoor actie te ondernemen.

Opstaan voor je principes kan complex zijn, ook in een open, vrije maatschappij. Maar zeker als democratische rechten onder vuur liggen, als maatschappelijke waarden aan erosie onderhevig zijn, is het juist lastig, maar o zo belangrijk om je grondwaarden te bewaken.

Als iemand die is opgegroeid in de jaren tachtig en negentig in Nederland en op verschillende plekken in Europa woonde, heb ik de vrijheid om mijn principes te kunnen uiten altijd als vanzelfsprekend beschouwd. Zeker nu ik de afgelopen vijftien jaar mijn thuis heb gemaakt in Washington, de hoofdstad van de ‘vrije wereld’. 

Ik was gewend aan de maatschappelijke en politieke debatten en genoot er ook van. Dat ik het niet met iedereen om mij heen eens was, droeg bij aan de kleurrijke aard van de discussie, aan de diversiteit en rijkdom van de samenleving om me heen.

Verharding debat

Vandaag de dag kijk ik echter met stomme verbazing om me heen, met teleurstelling in de verharding van het debat en de afbrokkeling van de instanties die de democratische maatschappij waarborgen. We zien dit soort ontwikkelingen in verschillende Europese landen, maar ook in Israël en hier in de Verenigde Staten. We zien dat politieke opponenten niet als zodanig worden behandeld, maar worden weggezet als vijanden van de staat.

Waar extreem rechts in de jaren negentig een lachwekkend niemendal was, zien we dat de taal die toen door partijen als de Centrum Democraten werd gehanteerd nu algemeen wordt gebruikt door bijna alle rechtse en zelfs sommige centrumpartijen. Door meer en meer rechtse partijen, van Orbán in Hongarije tot Bibi in Israël en Trump hier in de VS, wordt het zogenaamd illiberaal-democratisch model gebruikt, wat in gewoon Nederlands betekent dat je het belangrijker vindt om aan de macht te blijven, dan het democratisch bestel te waarborgen. 

Aan de linkerkant zien we dat als je niet bereid bent om Israël te verguizen, je direct wordt weggezet als extreemrechts. Antisemitisme tiert welig bij zowel links als rechts.

Politiek thuisloos

Te midden van deze verrotting van het openbaar discours vind ik het hoe langer hoe moeilijker om mij ergens politiek thuis te voelen. Aan de ene kant verloochen je Israël, aan de andere kant staan andere Joodse waarden (respectvol omgaan met migranten, armen, met het klimaat) onder hoogspanning. Het feit dat ik dus nergens meer terechtkan, vind ik eng omdat het mijn gevoel van burgerschap aantast. Spijtig genoeg is dit in Israël ook het geval – de nuance is net iets anders, maar ook daar voel ik me politiek ontheemd.

Jullie vragen je natuurlijk af, lieve lezers, hoe dit allemaal met de parasja van deze week te maken heeft, parasjat Nitsawiem. Mijn opdracht was per slot om daarover een stukje te schrijven.

De allereerste zinnen van de parasja (Dewariem 29:9-11) luiden als volgt:

אַתֶּ֨ם נִצָּבִ֤ים הַיּוֹם֙ כֻּלְּכֶ֔ם לִפְנֵ֖י יְהֹוָ֣ה אֱלֹהֵיכֶ֑ם רָאשֵׁיכֶ֣ם שִׁבְטֵיכֶ֗ם זִקְנֵיכֶם֙ וְשֹׁ֣טְרֵיכֶ֔ם כֹּ֖ל אִ֥ישׁ יִשְׂרָאֵֽל׃
טַפְּכֶ֣ם נְשֵׁיכֶ֔ם וְגֵ֣רְךָ֔ אֲשֶׁ֖ר בְּקֶ֣רֶב מַחֲנֶ֑יךָ מֵחֹטֵ֣ב עֵצֶ֔יךָ עַ֖ד שֹׁאֵ֥ב מֵימֶֽיךָ׃
לְעׇבְרְךָ֗ בִּבְרִ֛ית יְהֹוָ֥ה אֱלֹהֶ֖יךָ וּבְאָלָת֑וֹ אֲשֶׁר֙ יְהֹוָ֣ה אֱלֹהֶ֔יךָ כֹּרֵ֥ת עִמְּךָ֖ הַיּֽוֹם׃

In mijn – iets vrije – vertaling betekent dat:

U bent hier ‘standing up to be counted’ ten overstaan van Adonai, uw God: de stamhoofden, de oudsten, de schrijvers, alle mannen, vrouwen en kinderen van Israël, en alle vreemdelingen in uw kamp, van de houthakker tot de waterdrager – klaar om toe te treden tot het verbond dat Adonai, uw God, vandaag met u sluit, en de sancties die erbij horen te aanvaarden.

Dit gemeenschappelijk pact, het briet, staat voorop. 

Het hele Joodse volk, van stamhoofd tot waterdrager, van alle leeftijden en geslachten, krijgt de opdracht om voor zijn principes op te staan, om het speciaal-zijn van het Joodse volk waar te maken. 

Wie je ook bent, dit verbond dat gesloten wordt tussen Adonai en het Joodse volk is belangrijker, meer waardevol, dan je persoonlijke status. Dit gemeenschappelijk pact, het briet, staat voorop. De waarden van de maatschappij zijn belangrijker dan de machtsbelustheid van de leiders of de individuele behoeften van de waterdrager en de houthakker, van Henk en Ingrid.

Plicht tot handhaven

Verderop in de parasja (30:11-20) wordt duidelijk gemaakt dat we allemaal de plicht hebben om dit verbond te handhaven. We kunnen deze verantwoordelijkheid niet op anderen afschuiven:

לֹ֥א בַשָּׁמַ֖יִם הִ֑וא לֵאמֹ֗ר מִ֣י יַעֲלֶה־לָּ֤נוּ הַשָּׁמַ֙יְמָה֙ וְיִקָּחֶ֣הָ לָּ֔נוּ וְיַשְׁמִעֵ֥נוּ אֹתָ֖הּ וְנַעֲשֶֽׂנָּה׃ 

Ze zijn niet in de hemel, dus u hoeft niet te zeggen: Wie stijgt voor ons op naar de hemel om ze daar te halen en ze ons bekend te maken, zodat we ernaar kunnen handelen? (30:12)

Het is aan ons, deelnemers in het democratisch experiment, om mee te doen en dit bestel in stand te houden. Zelfs als je je politiek nergens thuis voelt, als je soms eigenlijk in foetushouding in bed zou willen blijven liggen, is het toch aan jou, aan ons allemaal, om op te staan en mee te doen, to stand up and be counted.

Sjabbat sjalom