Yves Kugelmann van het Anne Frank Fonds: ‘Het Verraad van Anne Frank’ lijkt bovenal een commercieel project

Het Anne Frank Fonds in Basel is de door Otto Frank opgerichte organisatie die optreedt als wettelijke vertegenwoordiger en erfgenaam van de Familie Frank. Als er een organisatie een mening heeft die er toe doet dan is het dit Zwitserse Fonds. We spreken met Yves Kugelmann, bestuurslid van de stichting over het deze week uitgekomen boek met het onderzoek naar de (vermeende) verrader van de Familie Frank en andere onderduikers in het Achterhuis.

Wist u van deze publicatie?

Het Anne Frank Fonds werd vijf jaar geleden benaderd met de vraag of zij mee wilde werken aan het boek over het verraad van Anne Frank. Er vond een gesprek in Basel plaats. Kugelmann: “Het was voor ons meteen duidelijk dat de intenties van de initiatiefnemers onjuist waren”. Er moest geld verdiend worden en dus moest het onderzoek een uitkomst hebben en die uitkomst moest winstgevend zijn. Een oud FBI agent of cold case expert is geen serieuze wetenschapper, noch historicus. Volgens de stichting hadden ze weinig kennis over de Shaoh, de Nederlandse context of kennis van de familie Frank en de andere onderduikers. Kugelmann voegt er aan toe dat de stichting wetenschappers juist vaak wel toegang verschaft tot het archief van de stichting waarin de geschiedenis van de familie Frank en verwante families is opgenomen.

Wat vind u van de uitkomsten van het boek?

“Het project heeft de pretentie van een serieus onderzoek terwijl daar absoluut geen sprake van is. Het zit bomvol aannames en bewijsloze theorien. Er wordt een vrijwel zekere dader / verrader benoemt terwijl serieuze historici het met de grond gelijk maken. Dat is zeer pijnlijk en schadelijk”.

“Eigenlijk bevat het boek geen nieuwe inzichten en de nieuwe inzichten die er zijn (de aanwezigheid van lijsten van onderduikers bij de Joodse Raad) omvatten theorieën die niet of nauwelijks ondersteund worden door feiten.” En daar schuilt volgens Kugelmann het gevaar van dit project. “Zodra je theorieën de wereld in slingert en die presenteert als de waarheid dan ben je ‘de waarheid’ en dan bevindt je je op een hellend vlak, het is onverantwoord”.

“Opeens is de dader een jood, want dat is de headline die de media over nemen. Opeens nemen we aan dat Otto Frank wist wie hem had verraden en daar niets mee deed. Het roept valselijk vragen op over de notaris Van den Bergh en over Otto Frank.”  

Heeft het Anne Frank Fonds ooit initiatieven genomen om meer te weten te komen over het verraad van de Achterhuis bewoners?

“Nee, eigenlijk niet specifiek naar het verraad”. De stichting houdt zich wereldwijd bezig met de ondersteuning van diverse goede doelen, wetenschap en onderwijs projecten gefinancierd uit onder andere de rechten van het Dagboek van Anne Frank.

Is onderzoek naar het verraad dan niet relevant? 

Kugelmann: “dat is het wel, maar dan in de brede context van de manier waarop verraad een gevolg was van het pijnlijk goede systeem waarin Nederlanders de Nazi’s hielpen met de jodenvervolging en deportatie”. Geen andere land had zo’n structuur. Kugelmann geeft aan dat het verraad van de bewoners van het Achterhuis (door een jood of niet-jood) het gevolg was van dit systeem en wie daarin de aangever was is in het grote geheel niet zo relevant. We weten het gewoon niet.

Wat vindt u van de wijze waarop er is gereageerd op het boek?

Ik ben enorm blij dat Nederlandse wetenschappers en historici zich zo eensgezind vernietigend in de media hebben uitgesproken tegen het boek. Het laat zien dat er verstandig wordt omgesprongen met de geschiedenis. Dat heeft ook geholpen dat daarna buitenlandse media zich ook genuanceerd kritisch hebben opgesteld. 

Het is wellicht moeilijk hier een antwoord op te geven, maar hoe denkt u dat Otto Frank hier op zou hebben gereageerd?

Dat is inderdaad moeilijk en dus al snel speculatief. We weten wel dat Otto Frank niet wilde speculeren. Misschien had hij wel een vermoeden, maar dat uitte hij nooit publiekelijk. Otto Frank probeerde zoveel mogelijk vooruit te kijken. 

Noot: Het Anne Frank Fonds in Basel wordt nog wel eens verward met de Nederlandse Anne Frank Stichting. Het zijn twee geheel gescheiden stichtingen die in het verleden nog wel eens onenigheid hadden over de rechten rond het Dagboek van Anne Frank. De Nederlandse stichting is verantwoordelijk voor de expositie aan de Prinsengracht en het beheer van het Achterhuis. De Zwisterse stichting (opgericht door Otto Frank) bezit het intellectueel eigendom van het Dagboek en vertegenwoordigt de Familie Frank.