Joachimsthal, wie kent die naam niet? Het was de boekhandel waar ik in de jaren tachtig en negentig rondsnuffelde om mijn joodse boeklust te bevredigen, waar boekpresentaties werden gehouden en je je even thuis waande. Immers, werd het oude trouwe NIW – waar ik vanaf 1995 medewerker van was – niet ook uitgegeven door Joachimsthal?
Nu lees ik dat deze bekende naam in het joodse boek- en uitgeversvak geen directe afstammeling is van de familie die de firma oprichtte. Ik schrik ervan, alsof je plotseling hoort dat je oom Bram niet echt familie is, maar de plaats innam van de weggevoerde man van tante Juul. Want dat is gebeurd met de nazaten van oprichter Joachim Lazarus.
Vier generaties lang, van 1823 tot 1940, leiden zij een succesvolle zaak die een begrip werd in Amsterdam met hun boekwinkel, uitgeverij en drukkerij in de Jodenbreestraat, inderdaad de brede weg in de ‘Joodse wijk’, een groep buurten vanaf de Zwanenburgwal tot aan Rapenburg in het middeleeuwse hart van Amsterdam. De Duitse bezetter liet niets heel van de wijk en van de zaak, de mensen waren ‘weggevoerd’ zoals dat zo eufemistisch heet, Joods Amsterdam werd gedecimeerd.
De oorlog maakte een einde aan het bedrijf. Alleen de naam Joachimsthal leefde voort, in de boekhandel die zijn laatste vestiging had op het Gelderlandplein en als uitgever van het NIW.
Nazaat Joachim Lazarus
Hoe bijzonder is het dat een directe nazaat van oprichter Joachim Lazarus de taak op zich heeft genomen om de rijke geschiedenis van dit familiebedrijf te beschrijven. Albert Joachimsthal, achterkleinzoon van de oprichter (Albert overleefde als kind Bergen-Belsen) beschrijft in het nawoord hoe dankbaar hij is dat zijn dochter Talma deze grote klus ter hand nam.
Historici Bart Wallet en Gerben Post
Talma Joachimsthal is een grafisch ontwerper met veel ervaring in de boekvormgeving. Al vanaf haar 22ste is zij bezig met het verzamelen van informatie over het familiebedrijf. Toen zij de historici Bart Wallet en Gerben Post bereid vond grondig historisch onderzoek te doen, wist ze dat het project mogelijk werd. En nu ligt de fraaie hardcover in de boekhandel.
De lezer maakt een tocht langs de joodse geschiedenis van Amsterdam en Nederland met sidoeriem (gebedenboeken) in het Hebreeuws en Nederlands in de negentiende eeuw, langs de actualiteit en de moderne vormgeving van de eerste decennia van de twintigste eeuw. De rondsnuffelaar komt langs bekende en onbekende joodse juweeltjes zoals het Officieel Orgaan van de Joodsche Invalide (zie hierboven de kalender van 1935-1936). Terwijl het NIW stevig antizionistisch was, rolde – zo schrijft Bart Wallet – het ene na het andere zionistische blaadje van de persen van Joachimsthal, zoals vanaf 1925 het orthodox-zionistische blad Mizrachi. Oh ironie, het NIW is nu befaamd (of berucht) om haar zionistische blik.
Ik geniet van Ha’Ischa, het blad voor alle vrouwen van vroom tot vrij, en herken het vormgevershandschrift van Fré Cohen, waar ik vorig jaar twee artikelen aan wijdde: Fré Cohen, grafische vernieuwer en Socialistisch geïnspireerde kunst in Fré Cohens Joodse jaren.
Al bladerend tolt het me van de feiten en smul ik van de heerlijke afbeeldingen. Ik voel weer helemaal die rondsnuffellust die me vorige eeuw dreef naar de joodse boekhandel.
Komende weken
Samenstelster Talma Joachimsthal zal zelf ons de komende weken rondleiden langs bijzondere gebeurtenissen in het rijke leven van het familiebedrijf waaraan zij haar naam en haar liefde voor het boekenvak heeft te danken.
Welkom Talma in De Vrijdagavond, een vernoeming naar het vooroorlogse kwaliteitsblad De Vrijdagavond dat niet door jullie werd uitgegeven, maar ook fraai was vormgegeven, toch?
Joachimsthal. Familie en firma 1823-1945 van Bart Wallet, Gerben Post en Talma Joachimsthal, over een van de bekendste Joodse boekhandels, uitgevers en drukkers van Amsterdam en de familie achter het bedrijf.
256 pagina’s, gebonden, groot formaat (23 x 28 cm); 34,95; uitgeverij WBOOKS, Zwolle, 2023
Vormgever: Talma Joachimsthal, WAT ontwerpers, Utrecht
cover: Clara Joachimsthal, foto uit 1938, met het besproken boek, dank aan Talma Joachimsthal
Interessante geschiedenis over familie met wie ik toevallig dezelfde naam draag als zij!
Ben nieuwsgierig naar het vervolg.