‘We willen niet gebonden zijn aan oude tradities die onze creatieve krachten onderdrukken. We willen tradities volgen wanneer het nodig is, maar voor het overige willen we absoluut vrij zijn.’
Dat zei Fré Cohen in 1934. Ze was toen al een gevierde grafisch ontwerper. Eigenlijk meer een kunstenaar die haar talent in dienst stelde van functionele zaken als boekomslagen, folders, ex librissen en posters. Zij vernieuwde grafische tradities, geïnspireerd door de golf van optimisme, zowel in de politiek als in de kunsten die in de ‘roaring twenties’ door Europa spoelde.
Hoop door de industriële revolutie die zowel nieuwe mogelijkheden (zoals reizen met de trein waar Fré Cohen gul aan deelnam) als talloze nieuwe producten bracht. Deze periode beloofde vooral meer gelijkheid: tussen de gegoede burgerij en de grote arbeidersklasse die al de producten maakten, en tussen mannen en vrouwen, zoals de strijd voor vrouwenkiesrecht die in 1919 werd beslecht. Hoop gevoed door het einde van de Eerste Wereldoorlog (‘dat nooit weer’) die grote delen van het Europese vasteland verwoestte. Hoop door het opkomende socialisme en de vrouwenbeweging waar Fré Cohen met passie deel van uitmaakte en voor ontwierp.
Fré werd als Frederika Sophia Cohen in 1903 geboren in de Amsterdamse Blasiusstraat. Haar beide ouders waren diamantbewerkers. Eerst in Amsterdam, en toen daar de crisis uitbrak, in Antwerpen. Terug in Amsterdam kreeg de familie Cohen het beter dankzij het vakbondswerk van de Diamantbewerkersbond de ANDB. Vooral de briljantslijpers, zoals Fré’s vader Levie Cohen, behoorden bij de gewaardeerde en beter betaalde arbeiders. Fré kon naar de Kunstnijverheidsschool (de latere Rietveld Academie) en specialiseerde zich in het toen nieuwe vak grafische vormgeving. Haar ouders waren lid van de SDAP, sociaal-democratische arbeiderspartij, de voorloper van de PvdA. Fré en haar jongere zus Sophie gingen naar de jeugdvereniging het AJC, de Arbeiders Jeugd Centrale, met hun blijmoedige zomerkampen op de Paasheuvel.
Met een enorme werklust zien we Fré Cohens idealisme terug in haar werk. Ze maakte naast reclamefolders voor de Gemeente Amsterdam, vooral boekomslagen, affiches, folders en kalenders voor de sociaal-democratische beweging en later (daar komen we op terug) voor de joodse gemeenschap. Ik werd geraakt door haar schwung en kracht zowel in haar werk als in haar leven. De tentoonstelling is zowel overzichtelijk als met gevoel gemaakt. Je kan er in ronddwalen, veel leren over leven en werk van Fré en zittend op een krukje de knap gemaakte video over haar leven en werk van ongeveer tien minuten bekijken.
In de tentoonstelling is een langwerpige, uitvergrote foto te zien van haar atelier. Ervoor zijn objecten geplaatst uit haar studio – zie de cover bij dit artikel. De spullen zijn fraai, zoals de pennenset in houten doos, maar wellicht gedateerd. De onafhankelijke kunstenares in haar atelier doet wonderwel modern aan.
Al ronddwalend door de tentoonstelling werd ik een beetje verliefd op deze krachtige ontwerpster met haar mooie donkere ogen. Wie niet…?
Volgende week meer over Fré’s joodse jaren: gedwongen door het verwoestende nationaal-socialisme, maar met hart en ziel beleefd. Tot aan haar tragische dood, zoals op een struikelsteen staat in haar onderduikplaats Borne: ‘verraden in de dood gevlucht, 1943′.
Tentoonstelling Fré Cohen, Vorm en Idealen van de Amsterdamse School te zien in Museum Het Schip in De Amsterdamse Spaarndammerbuurt, tot 30 oktober 2022.
Bij de tentoonstelling is een prachtig vormgegeven boek/catalogus met haar werk en veel informatie over Fré Cohen, haar familie en haar tijd, zie uitgeverij Het Schip.
met dank aan Alice Roegholt, directeur Museum Het Schip en Ton Heijdra, mede-auteur van het boek voor informatie en beeldmateriaal.
cover: foto Fré Cohen in haar atelier, gemaakt in de tentoonstelling, foto: Bloom
Geef als eerste een reactie