We beginnen deze serie in 1867 als de naam van de roemruchte firma Joachimsthal, die in 1823 gestart was door de Duitse Immigrant Joachim Lazarus Joachimsthal, wordt vastgelegd bij de notaris. Sara Clara Eitje, vrouw van Jonas Joachimsthal, krijgt niet alleen veel kinderen, maar weet samen met Abraham, de broer van haar jong overleden echtgenoot, de firma voortvarend voort te zetten.
Precies twee weken na de gang naar de notaris treedt de Jonas Joachimsthal in het huwelijk met de 24-jarige Sara Clara Eitje, waarna ze gaan wonen in de Muiderstraat op nummer 8.
Bij de notaris was in augustus 1867 vastgelegd dat de oprichter van het boekenimperium, Joachim Lazarus Joachimsthal (1802-1875), zoon van Eleazer Joachim Joachimsthal en Lea Abraham Philip, samen met zijn zoon Jonas Salomon Joachimsthal (1835-1878) een vennootschap aangaat in de boeken- en papierhandel, de boekbinderij en alles wat daarbij komt kijken. De ‘nieuwe’ zaak krijgt nu de naam die het familiebedrijf ruim zeventig jaar zal blijven voeren: ‘firma J.L. Joachimsthal’.
Sara Clara en Jonas
Sara Clara’s toetreding tot de familie zal een kwart eeuw later grote, en vooral bijzonder succesvolle gevolgen hebben voor de nu nog jonge firma J.L. Joachimsthal, al zullen zij en Jonas zich eerst richten op het stichten van een gezin.
Deze serie is gebaseerd op het boek Joachimsthal, familie en Firma 1823 – 1945, dat onlangs verscheen. Auteurs zijn Bart Wallet en Gerben Post. Initiatiefnemer en vormgever is Talma Joachimsthal. Met dank aan de auteurs en uitgever WBooks maakt De Vrijdagavond een serie over dit bijzondere onderwerp uit de Nederlands-Joodse geschiedenis.
Jodenbreestraat
Het uiterlijk van de Jodenbuurt is in de halve eeuw na aankomst van de eerste Joachimsthal, Joachim Lazarus, in Ansterdam flink veranderd. Het Leprozenhuis aan het eind van de Jodenbreestraat bijvoorbeeld, is in 1867 al afgebroken en hiervoor in de plaats is er een politiebureau gebouwd met aangrenzend een fysiologisch laboratorium. Daarnaast is in 1873 een deel van de Muidergracht gedempt. Tussen de Portugese Synagoge en de synagoge van de Hoogduitse gemeente ligt nu het Jonas Daniël Meijerplein, vernoemd naar ’s lands eerste Joodse advocaat en toonaangevend jurist.
Het enige dat nog herinnert aan de vroegere situatie zijn de zware iepenbomen die aan de stille zijde van de vroegere gracht stonden.
Dit is de oude Jodenbuurt waarin een nieuwe generatie Joachimsthals ter wereld komt. Jonas en Sara Clara hebben inmiddels een aantal kinderen gekregen. Vijf zoons, welteverstaan. De oudste, Zadok, wordt iets meer dan een jaar na hun bruiloft in 1867 geboren, gevolgd door Joachim, Eliazer, Elias en vooralsnog als laatste Abraham Meijer, geboren in 1874.
Een halfjaar na Joachims’ overlijden (1875) krijgt de familie opnieuw een klap te verwerken. Jonas en Sara Clara’s zoon Zadok overlijdt in maart 1876 op zoon die ze de naam Jacob Zadok geeft.
In diezelfde maand vinden er ook weer twee fysieke verhuizingen plaats. Jonas’ broer, de diamantsnijder Abraham, heeft een ruim pand gekocht aan de Nieuwe Keizersgracht op nummer 27.
Het is een chic ogend pand met vier woonlagen, een souterrain, een zolder en een hoge stoep met acht treden die naar de voordeur leidt. Er moet eerst nog verbouwd worden voor Abraham zijn nieuwe woning kan betrekken.
Diep betreurd
In 1878 voltrekt zich een tragische gebeurtenis binnen de familie.
Op 6 augustus van dat jaar overlijdt Jonas veel te jong op 43-jarige leeftijd: ‘Diep betreurd door mij, zijne moeder, broeders, zusters en verdere bloedverwanten’, laat Sara Clara een paar dagen later weten in een rouwadvertentie in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.
Sara Clara is voornemens de boekhandel en -binderij voort te zetten en dat zal geen gemakkelijke klus worden. De 35-jarige Sara Clara blijft namelijk achter met zes kinderen. Waarvan de jongste, de kleine Keetje, op het moment van haar vaders overlijden nog maar vier maanden oud is.
Sara Clara is nu weliswaar samen met haar schoonmoeder officieel de eigenaar van de firma J.L. Joachimsthal, de oude Keetje is alleen op papier bij de zaak betrokken. Het is Jonas’ broer Abraham die Sara Clara zal helpen de winkel en boekbinderij voort te zetten, en om dit officieel te maken gaan ze drie maanden na Jonas’ overlijden langs bij de notaris.
Volgende generatie
Een belangrijk deel van de bepalingen die bij de notaris worden vastgelegd, gaan over de toekomst van het familiebedrijf. Het zou natuurlijk prachtig zijn dat de zaak uiteindelijk door de volgende generatie binnen de familie wordt overgenomen. Daar is nu echter nog lang geen sprake van. Sara Clara’s oudste zoon Joachim – of Jonas zoals iedereen hem noemt – is nog maar acht jaar oud. Wanneer hij en zijn broers in de toekomst oud en bekwaam genoeg zijn, zullen ze, als ze dit dan willen, Sara Clara’s aandeel in de vennootschap gedeeltelijk of geheel mogen overnemen.
Dat Sara Clara en Abraham de zaak succesvol weten te laten draaien, blijkt ook uit de vergroting van Keetjes kapitaal. Toen Joachim in 1875 stierf, liet hij haar een behoorlijke som geld na en wanneer Keetje zelf in januari 1890 op 79-jarige leeftijd overlijdt, is dit bedrag bijna verdubbeld.
Nieuw Israëlietisch Weekblad
Sara Clara heeft vooral bijzonder werk verricht toen ze het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW) binnenhaalde en de oplage wist te verhogen door o.a. het blad mooier vorm te geven en prijsraadsels te plaatsten in het blad. Dat is haar grote verdienste en uitstekende ‘commerciële’ inzicht geweest.
Bovenstaande tekst is samengesteld uit verschillende teksten uit het boek, geschreven door Gerben Post.
(wordt vervolgd)
Joachimsthal. Familie en Firma 1823-1945 van Bart Wallet, Gerben Post en Talma Joachimsthal. 256 pagina’s, gebonden, groot formaat (23 x 28 cm); €34,95; uitgeverij WBOOKS, Zwolle, 2023 Vormgeving: Talma Joachimsthal, WAT ontwerpers, Utrecht
Cover: Clara Joachimsthal, foto uit 1938
Geef als eerste een reactie