Elie Wiesel, Holocaustoverlevende en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, placht te zeggen:
Het tegenovergestelde van liefde is niet haat
Het tegenovergestelde van kunst is niet lelijkheid
Het tegenovergestelde van geloof is niet ketterij
Het tegenovergestelde van het leven is niet de dood
Het tegenovergestelde van dit allemaal is onverschilligheid!
Wie over het Rabbijn Maarsenplein in Den Haag loop kan moeilijk onverschillig blijven ten opzichte van het grote Joodse Monument dat daar staat. Dan moet ik aan Wiesels citaat denken wanneer ik er langsloop.
De huidige locatie en samenstelling van het monument is vrij recentelijk (2016) onthuld. Maar, het meest opvallende element van het monument, de grote Davidster van beeldhouwer Dick Stins, hing al sinds 1967 op de Gedempte Gracht.
In het midden van de Davidster zien wij een gezin dat bescherming zoekt, aan hun voeten is een liggende Sjoa-slachtoffer afgebeeld. Naast de Davidster staat een vers uit Deuteronomium 25:
‘Gedenk wat Amalek u gedaan heeft… vergeet het niet.’ Daaronder staat hetzelfde in het Hebreeuws.
Wie is Amalek? Waarom wordt naar Amalek verwezen op een gedenkteken voor de slachtoffers van de Sjoa?
Aanval van Amalekieten
Het verhaal van Amalek vindt men in Exodus (17;8-16). Het volk Israël, net bevrijd uit de slavernij, werd in het plaatsje Refidim plotseling aangevallen door de Amalekieten. Een laffe aanval op een moe en uitgeput volk zonder enige aanleiding. Jozua leidde de tegenaanval, terwijl Mozes (samen met zijn broer Aäron en neef Chur) een heuvel beklom om te bidden voor Gods hulp in de strijd.
Nadat de Amalekieten verslagen zijn, beval God Mozes om de slag van Amalek voor de eeuwigheid vast te leggen. Samen met de eeuwige herinnering komt ook de opdracht om de strijd tegen Amalek in alle generaties voort te zetten.
Ruimte voor hoop
Wat is de boodschap van het Amalek gedenkteken? Wat moet de kijker anno 2025 denken? Is de boodschap: “Het is altijd zo geweest, het zal altijd zo blijven!”? Is er geen ruimte voor hoop? Geloven wij niet in vooruitgang en verbetering?
Laat de kille apathie jouw innerlijke vuur niet afkoelen.
Het volk Amalek bestaat al lang niet meer, hun identiteit is vergaan en hun eeuwige haat bedreigt niemand. Waaruit bestaat de eeuwige strijd met Amalek? De opdracht om Amalek te herinneren en bestrijden richt zich nu op de allegorische Amalek. Niet een vreemde natie ergens ver weg, vandaag is Amalek een interne vijand in onszelf.
Amalek is de stem van twijfel, de kilte van apathie. Na de wonderen van de Uittocht uit Egypte was er geen volk of stam dat eraan dacht om Gods volk aan te tasten. De (mislukte) aanval van Amalek koelde de ontzaglijke eerbied van de volkeren af. Vaak weet men wanneer iets goed is, men weet je dat de Schepping niet willekeurig is ontstaan, dat er een doel in het leven is. Maar voordat deze kennis zich kan vertalen in passie en actie, fluistert een kleine stem in ons “nou en?”. Dat is de stem van Amalek.
Vergeet het niet
De verraderlijke Amalek bestrijdt onze innerlijke overtuigingen niet, hij koelt de inspiratie af zodat ons dagelijkse handelen niet wordt beïnvloed. Daarentegen is maar één verdediging denkbaar: aanvallen! Apathie kan men niet met reden bestrijden. Apathie is irrationeel en ons antwoord daarop moet juist supra-rationeel zijn.
Doe iets goeds zonder goede reden
Wees vriendelijk zonder een verklaring
Houd irrationeel van je medemens
Dat is de voortdurende strijd tegen Amalek . Vergeet het niet. De Amalekstrijd is een oproep tot actie en een aanwijzing hoe men de schadelijke effecten van apathie en onverschilligheid tegen kan gaan.
Na de Tweede Wereldoorlog riep iedereen: “Nooit meer!” Tachtig jaar nadien weten we dat de werkelijkheid anders is. Het Amalek-gedenkteken in Den Haag roept de voorbijganger op: wees niet onverschillig! Laat de kille apathie jouw innerlijke vuur niet afkoelen.
Overzicht Rabbijn Maarssenplein met het Amalek of Joods Monument.
Foto: Joods Monument Den Haag
cover: Amalek of Joods Monument, Den Haag
Geef als eerste een reactie