In deze podcast wordt uitgebreid gesproken over de geschiedenis van de ANDB, de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond.
Het ontstaan van de Bond, de geschiedenis van de Joodse diamantbewerkers in Amsterdam. Amsterdam als belangrijkste industriestad aan het eind van de negentiende eeuw in de wereld.
De ontwikkeling van de hoofdstad in al zijn facetten. De oprichters van de ANDB, Henri Polak en zijn niet-Joodse collega Jan van Zutphen, bedenker van het Kooperen Stelen Fonds.
In tijden van grote werkeloosheid en dus grote armoede, werden de verzamelde koperen stelen, onderdeel bij het slijpen van diamant, een loden dop waarin de ruwe diamant wordt gezet, die zit aan een koperen steel vast, die vervolgens in de houten en ijzeren arm wordt geschroefd waarna de arm heen en weer wordt bewogen over de met diamantgruis en olie ingesmeerde ijzeren, snel draaiende schijf, waarop de facetten ontstaan op de ruwe diamant.
Diamant is het hardste materiaal dat we kennen, en kan uitsluitend met diamant worden bewerkt.
Er wordt ook ingegaan op de persoon Henri Polak, die wordt gezien als de grondlegger van de moderne Nederlandse vakbeweging.
Sociaal-politieke emancipatie
Hij stimuleerde de sociaal-politieke emancipatie vooral voor joodse diamantbewerkers en was actief in de natuur en taalbescherming. En hij kon moeilijk afblijven van vrouwen, zo gaat het verhaal.
Maar als we het toch over vrouwen hebben, in deze podcast gaat het ook over de geschiedenis van de emancipatie van de vrouw zoals verkorte arbeidstijden voor werkende zwangere vrouwen.
De diamantbewerking was ook de oorzaak van verschillende ziektes zoals loodvergiftiging en TBC. Voor deze patiënten werd door de ANDB het herstellingsoord Zonnestraal opgezet in de bossen bij Hilversum. Zo konden longpatiënten herstellen in frisse lucht.
Eerste bibliotheek in Amsterdam
Een ander sociaal aspect waren de grote verschillen tussen Joodse en niet-Joodse schoolgaande jongeren. De laatste categorie had een grote achterstand bij de Joodse jeugd. Bij Joden werd veel gelezen, het volk van het boek. De ANDB had een grote bibliotheek, de eerste in Amsterdam, waar veel gebruik werd gemaakt om boeken te lenen en te lezen. In tijden van grote werkeloosheid werd nog intensiever van de bibliotheek gebruikgemaakt en steeg het aantal boeken van 17.000 tot 40.000 stuks.
De burcht van Berlage, gebouwd voor de ANDB, werd een belangrijke schakel tussen het bestuur en de aangeslotenen.
Een ander sociaal aspect was het theater. Er was veel Joods theater. Een belangrijke Joodse schrijver uit Rotterdam, Herman Heijermans, droeg veel bij aan het Amsterdams theater.
Artis Theater
Het voormalig Artis Theater, nu bekend als Hollandse Schouwburg, was een van de belangrijkste theaters in de stad. Bart Wallet spreekt uitgebreid over de geschiedenis van de theaterwereld uit die tijd. Ten slotte de ontwikkeling van het kiesrecht, een direct gevolg van de ANDB.
Er wordt gesproken over de uitgesproken kenmerken van het prachtige pand De Burcht dat zich bevindt in de Henri Polaklaan 9, in de mooie Plantagebuurt bij Artis.
Tot slot mag ik met veel vreugde concluderen dat deze podcast een aanrader is voor iedereen die geïnteresseerd is in Amsterdamse, maar vooral de Joods-Amsterdamse geschiedenis in al haar aspecten. Ook voor hen die de diamantindustrie een warm hart toedragen is deze podcast een bijzondere bijdrage.
Zeker in het kader van 750 jaar Amsterdam. U hoort in deze bijzondere podcastserie hoe groot de bijdrage van de Amsterdamse Joden was en is voor de verdere ontwikkeling van Amsterdam.
Dank aan allen die hiertoe hebben bijgedragen.
De Joodse Stad is een project van het Joods Cultureel Kwartier in samenwerking met de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam en de gemeente Amsterdam.
In deze aflevering van De Joodse Stad spreekt Julia van der Krieke met Karin Hofmeester, directeur onderzoek Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Met Joris Kok, postdoctoraal onderzoeker aan de Radboud Universiteit en Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies aan de Universiteit van Amsterdam.
De productie is in handen van Julia van der Krieke, projectleider van De Joodse Stad en Caspar Stalenhoef, freelance podcaster aan de UvA. Muziek: Akim Moiseenkov.
cover: Interieur De Burcht van Berlage, gebouwd voor de ANDB, nu vakbondsmuseum en zalenverhuur.
Geef als eerste een reactie