Tien Joodse musici speelden mee in het orkest van de Katholieke Radio Omroep (KRO) in de jaren dertig. Jaren voordat de Duitse bezetters Nederland binnenvielen, werden zeven van hen ontslagen.
Zo blijkt uit uitgebreid archiefonderzoek van Pointer, het onderzoeksplatform van de KRO-NCRV.
De aanleiding voor dit onderzoek was de documentaire Het Verraad van Hilversum van Alfred Edelstein en zijn team van de Joodse redactie van de EO uit 2024.
“Waarom hebben de omroepen nooit fundamenteel aandacht besteed aan hun eigen verleden?”, zo vroeg Edelstein zich af na een overzicht van alle aandacht voor de Tweede Wereldoorlog en in het bijzonder de Shoah op de Nederlandse radio en tv.
zie Het Verraad van Hilversum hier terug.
De uitgebreide bespreking in De Vrijdagavond van deze spraakmakende documentaire: De radio draait door, zonder joden nog voor de bezetter het eist.
Teloorgang vrije nieuwsgaring
Het Verraad van Hilversum laat zien hoe de nazi’s de omroepen AVRO, KRO, NCRV, VARA en VPRO onder hun toezicht plaatsten. Gedurende ruim vier jaar functioneerden deze omroepbedrijven als een efficiënt nazi propaganda-apparaat, met als gevolg de volledige teloorgang van vrije nieuwsgaring.
Vooral het ‘anti-joodse enthousiasme’ van AVRO-baas Willem Vogt en KRO-voormannen Paul Speet en pater Dito viel op in Het Verraad van Hilversum. Zij ontsloegen hun joodse medewerkers nog voordat een nazibevel daartoe was uitgevaardigd. ‘Preventief’ dus, uit eigen inzicht dan wel om de nieuwe machthebbers ter wille te zijn. Het Verraad van Hilversum trok wekenlang brede media-aandacht voor en na de uitzending vorig jaar augustus.
Te ‘jiddisch’ voor ons
De onderzoekers van Pointer focusten op hun eigen huis, het oorlogsverleden van de KRO. Zij spraken met nabestaanden van de Joodse orkestleden en bekeken duizenden archiefstukken, waaronder de strafdossiers van de collaborerende leiding.
Hun voornaamste vraag was: Werden zij ontslagen omdat ze joods waren? Na zorgvuldig onderzoek moeten ze deze vraag met een vrijwel zeker ‘ja’ beantwoorden.
Dat is mede gebaseerd op het ‘alledaagse antisemitisme’ dat ze aantroffen bij de KRO, zoals de opmerking dat een zanger ’te jiddisch voor ons’ is. Ook vanuit de kerk kwamen klachten dat op een zeker moment een meerderheid van de musici niet-katholiek was. Maar de Nederlands-Hervormde musici werden niet ontslagen zo concludeerden de onderzoekers van Pointer.
Collaboratie met de nazi’s
Het is een onthutsend beeld van collaboratie met de nazi’s dat de onderzoekers schetsen, op een visueel sterke wijze gebracht in deze multimedia presentatie. Een tijdsbeeld uit de vorige eeuw dat een waarschuwing kan zijn in het heden.
Zie deze aflevering over de ontslagen joodse orkestleden van Pointer hier terug.
cover: Het KRO-orkest met de ontslagen joodse musici, screenshot Pointer
Geef als eerste een reactie