Tussen 1650 en 1750 was Amsterdam het voornaamste wereldcentrum van de Hebreeuwse en Jiddisje boekdrukindustrie.
De Hebreeuwse fonten van Amsterdam werden beroemd in de hele Joodse wereld. Daarom werden Hebreeuwse boeken die buiten Nederland gedrukt werden vaak aangeprezen als ‘gedrukt met de Amsterdamse letters.’ Dat garandeert een kwaliteitsproduct.
Een van de beroemdste Amsterdamse drukkers van Joodse boeken in die tijd was Salomon Proops. Hij en zijn drie zoons hebben de Joodse boekindustrie wereldberoemd gemaakt. Meer dan 150 jaar heeft de firma Proops Hebreeuwse boeken gepubliceerd.
Omdat de familie Proops behoorde tot de stam van de ‘kohaniem’ (priesters) was hun embleem twee opgeheven handen, het symbool van de priesterzegen, die door de kohaniem in de synagoge wordt uitgesproken.
Kohaniem zegening, logo firma Proops, boekdrukker te Amsterdam
Een van de pronkstukken van de Amsterdams-Joodse boeken was de in 1695 uitgegeven ‘Amsterdam Hagada‘. Deze schitterende Hagada stond in de achttiende eeuw model voor een groot aantal Hagadot die in Europa werden uitgegeven.
Voor de illustraties van deze Hagada maakten de drukkers, Asjer Ansjel ben Eliëzer en Issaschar Ber ben Eliezer, gebruik van een nieuwe techniek: koperplaat-gravures, uitgevoerd door de beroemde Abraham ben Jacob.
Voordat hij tot het Jodendom was overgegaan, was hij pastoor in het Rijnland. Zijn gravures vormden het begin van een nieuwe trend die gedurende zo’n tweehonderd jaar werd nagevolgd. De koperplaat etsen in de ‘Amsterdam Hagada’ had hij ten dele gekopieerd uit de protestantse Bijbel van Mattheus Merian uit Bazel.
Op het einde van het boek bevindt zich een uitvouwbare landkaart van Erets Jisrael, de vroegst bekende in een Hebreeuwse publicatie. Deze kaart toont onder andere de 42 namen van de plaatsen waar het Joodse volk zijn tenten in de woestijn heeft opgeslagen en de verdeling van het Heilige Land over de twaalf stammen.
De cover toont de beeltenissen van Mozes en zijn broer Aron, de Hogepriester, en zes vignetten van Bijbelse thema’s.
Verklaring door Izak Abrabanel
De Hagada, die bestemd is voor de Sefardische en de Asjkenazische Joden, bevat een Hebreeuwse verklaring van de Spaans-Joodse geleerde Izak Abrabanel.
In de jaren 1712 en 1781 heeft Proops deze, nu enigszins gewijzigde, Hagada opnieuw uitgegeven. In tegenstelling tot de twee eerdere folio edities was de uitgave van het jaar 1781, die ik kort geleden bij een vriend mocht bewonderen, in kwartoformaat (25 tot 35 centimeter hoog) gedrukt en daarom handzamer bij het gebruik tijdens de Sederavond.
Bron Yosef Kaplan, De Joden in de Republiek tot omstreeks 1750: religieus, cultureel en sociaal leven. In: Geschiedenis van de Joden in Nederland, onder redactie van Hans Blom, David Wertheim, Hetty Berg en Bart Wallet, Amsterdam, Uitgeverij Balans, 2017.
cover: Passover Hagada uit 1695, gedrukt in Amsterdam, bron: The Center for Jewish Art
Geef als eerste een reactie