Dit is de eerste Sjabbat na de drie weken van rouw. Sjabbat Nachamoe, na de Zwarte Sjabbat volgt de troost. De eerste pasoek is een verzuchting van Mosje: “In die tijd smeekte ik tot de Eeuwige…”
Al is Mosjé nog zo dichtbij de goddelijke wereld gekomen, hij valt er niet mee samen. Om gehoord te worden moet hij smeken.
- Smeken. Een gedragsuiting die me wel in overeenstemming lijkt met de toestand in de omringende wereld.
Even kort door de bocht en vanuit een West-Europees perspectief: de laatste drie jaar zien er ongeveer zo uit: eerst was er Brexit (vervelend), Covid volgde (beangstigend én vervelend); er brak oorlog uit in Europa (gruwelijk, beangstigend én ook weer vervelend, zie de prijsstijgingen) en waar we vroeger heel blij werden van een droge warme zomer lijkt de klimaatverandering met versnelde pas zichtbaar en voelbaar te worden… Veel meer bosbranden en vernietigde natuur, droogte. Op Heathrow in Londen is het kwik onlangs voor het eerst naar de veertig graden gestegen.
Zucht… Een kortdurende heftige operatie van het Israëlische leger lijkt te zijn beëindigd, maar nu spelen alle genoemde zaken eigenlijk nog steeds en is er een besef van grote onzekerheid. Over onze gezondheid, de staat van de natuur en veiligheid. Ja, er is genoeg om voor te bidden en te smeken.
De vraag is aan wie het smeekgebed gericht zou moeten zijn. Zoals Mosjé wist, kon alleen HaSjem hem toestemming geven mét het volk over de Jordaan het land van herkomst te betreden. En veel kreeg Mosjé gedaan, maar hier moest hij zijn verlies nemen. Als we smeken in een tefilla (gebed) om vrede, gezondheid, voorspoed richten we ons tot HaSjem.
doe iets!
Maar kan ik ook eerst iets aan mezelf vragen (smeken)… Is er misschien iets wat ik zelf kan doen, iets bijdragen aan verbetering of herstel voordat ik de (Oostindisch-dove) wereldleiders zou willen toeschreeuwen: “Doe iets! Zo kan het niet langer! De mensheid is zichzelf om zeep aan het helpen!”
Onlangs hoorde ik in een lezing de volgende historische anekdote, die mij inspireerde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen er aan verschillende fronten ook vele joodse soldaten streden en er een gevoel van machteloze wanhoop heerste, vroeg men aan één van de grote Oost-Europese joodse geleerden om raad. Hij zei: open de Sjoels voor de vrouwen. Laat alleen de vrouwen (die in de oude joodse wereld van Oost Europa maar zelden naar Sjoel gingen) allemaal komen en dawwenen.
Natuurlijk heeft zich in een sjtetl een nieuwsgierige man verstopt om één en ander af te luisteren. Hoe gaat deze vrouwendienst klinken?
luid tumult
Na binnenkomst opende een vrouw het Aron HaKodesj en vervolgens brak er een luid tumult uit. Een vrouw schreeuwde al haar angst, boosheid, ongerustheid en verdriet rechtstreeks uit in de richting van de Torah-rollen. Een enkele vrouw hield haar kind omhoog alsof ze probeerde de aandacht van HaSjem te krijgen voor haar kinderen, haar toekomst. Elke vrouw gaf haar eigen gevoelens prijs. Zonder enig ritueel, in het Jiddisch en vanuit het hart is de Tefilla (gebed) van een Joodse vrouw een superkracht. Dat is waarschijnlijk de gedachte achter deze uitzonderlijke gebeurtenis.
In deze Parasja (Dewarim 6-4) is het eerste deel opgenomen van het Sjema: ‘Hoor Jisraeel, de Eeuwige is onze God, de Eeuwige is Een’.
Deze Tefilla is het eerste gebed dat een Joods kind leert, vaak nog voordat het de betekenis van de woorden kent. Gedurende de dag, bij een dierbare stervende, als nachtgebed, men verklaart voortdurend dat er één oorspronkelijke en scheppende macht is met wie we ons kunnen verbinden. En in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog herkenden Joodse soldaten van de verschillende nationale staten (Frankrijk, Duitsland) elkaar door deze woorden te roepen …”Sjma Jisroeil”.
valse getuige
In deze Parasja worden de ‘Aseret haDibrot’, de Tien Geboden, soms lees je ‘Dekaloog’, herhaald. Mijn aandacht ging uit naar het probleem ‘optreden als valse getuige’, we noemen dat nu: liegen en bedriegen.
Lastig hoor, je komt het leven meestal wel door zonder en passant een moord te plegen…maar een halve waarheid, het bekende leugentje om bestwil, de white lies kennen we allemaal van haver tot gort.
Waar politici schaamteloos de waarheid verhullen omdat ze daarmee menen een hoger doel te dienen, is een rommelige omgang met waarheid en leugen een recept voor vriendschapsverlies. Onderling vertrouwen is gebaseerd op eerlijkheid. Omdat ik wat meer over het onderzoek naar eerlijkheid wilde nakijken, ontdekte ik de onderzoeken, ideeën en lezingen van Dan Ariely, een Israëlisch-Amerikaanse sociaal wetenschapper die veel onderzoek deed naar eerlijkheid. Ik wilde nét beginnen aan The honest truth about (dis)honesty (2012) toen ik stuitte op zijn ‘val’. In 2021 hebben collega-onderzoekers hem ontmaskert als datavervalser, iets wat hijzelf ontkent maar ook deels toegeeft. Au! Gevalletje Diederik Stapel maar dan met een schorsing van het MIT in Boston. Ik zat naar een soort Droste-blikje te kijken…
cheating
Dan maar naar een oeroud en tegelijkertijd zeer modern verschijnsel.
Ach ja, de overspeligheid of cheating dat klinkt niet zo zwaar, het woord dat je vaak tegenkomt in de Engelse bladen. Esther Perel, de dochter van Holocaustoverlevenden in Antwerpen die haar ‘leerden te Leven’, is een begenadigd , auteur en spreekster over ontrouw. Als psychotherapeut onderzocht ze wat de kwaliteit van intieme relaties bepaalt.
In één van haar TedTalks refereert ze aan het bijbelse dubbele verbod op echtelijke ontrouw: niet over fantaseren én niet doen. Zij geeft echter (als verklaard tegenstander van buitenechtelijke verhoudingen) wél een scala aan mogelijkheden tot herstel en groei na zo’n grote crisis in een gezinsleven. En als seksuoloog weet zij dat ‘het verboden fruit’ weinig met de partner heeft te maken maar alles met verborgen verlangens. Waar in de jaren zeventig eigenlijk alleen de vrouwelijke verlangens onder de loep lagen (Nancy Friday) betrekt Esther Perel de persoonlijkheden van vrouwen én mannen in haar analyses.
An affair may lead to a new challenge for a couple is haar visie. Of tot de definitieve ineenstorting van een al bijna-dood huwelijk. Heel prettig is dat zij zich hoofdzakelijk richt op liefde, intimiteit en verlangen van een paar zonder daarbij voortdurend op eventuele kinderen te focussen.
goed nieuws
Tenslotte is er wellicht hard aan gewerkt, maar vast ook voor gebeden. De Britse tabloids noemen het: The comeback van the Great Barrier Reef.
Graag meer van dat soort goed nieuws!
Gut Sjabbes
Geef als eerste een reactie