Sallie Pinkhof was een begenadigd schrijver en bovenal een gevoelig dichter. In zijn laatste levensmaanden in Bergen-Belsen had hij de moed zijn gedachten en observaties in gedichten te vangen.
De gedichten wisten het concentratiekamp te overleven dankzij de doortastendheid van Sallie’s zoon Menachem en diens latere echtgenote Mirjam Waterman. Zij zorgde ervoor dat de bundel Bergen Belsen in 1946 bij De Bezige Bij werd uitgegeven. De bundel kwam niet verder dan een zeer scherpe en waarderende recensie van Abel Herzberg. Daarna verdween deze dichtbundel vanwege de herinnering aan het oorlogsleed onder het stof der vergetelheid.
Tot mijn echtgenote Lilian Kars zich afvroeg wie er vóór de Tweede Wereldoorlog gewoond had op het adres op het Merwedeplein in Amsterdam waar zij gedurende haar kindertijd en tienerjaren woonde.
Het eerste substantiële dat wij van de hoofdbewoner Sallie Pinkhof tegenkwamen was de bewuste gedichtenbundel in het Amsterdams Stadsarchief. Diep geroerd door deze op de huid geschreven getuigenissen van het leven (en vooral het gebrek daaraan) in Bergen-Belsen, besloten we dat er een heruitgave van deze gedichten moest komen.
Secretaris van Abraham Asscher
Maar er was meer. Sallie Pinkhof bleek de persoonlijk secretaris van Abraham Asscher, de voorzitter van de Joodsche Raad. Bovenal was Pinkhof een auteur die geen blad voor de mond nam over zaken als het stichten van een Joodse staat, de invulling van een orthodox Joods leven en meer. Bovendien kwam hij uit een familie met broers en zusters vol wetenschappers en kunstenaars zoals bioloog Meijer Pinkhof, schrijfster Clara Asscher-Pinkhof en schilder en graficus Leonard Pinkhof.
Om niet alleen de gedichten opnieuw onder de aandacht te brengen, maar ook om de sociaal-culturele erfenis van Sallie Pinkhof te begrijpen en door te geven, heb ik een poging gedaan om onder zijn huid te kruipen, zijn verhaal te vertellen, zijn woorden opnieuw een plek te geven. Niet omdat hij Joods was, maar omdat zijn gedichten en geschriften een universele waarde hebben. Ook, en misschien wel vooral, vandaag de dag nog.
Resultaat zoektocht
En er is meer. De Dromer – Het Onverwoestbare Woord, het boek dat het resultaat is van de zoektocht naar Sallie Pinkhof, krijgt een vervolg. In de familieportretten uit het tweede gedeelte van het boek staan vele aanknopingspunten voor de gedichten in het derde gedeelte. Deze gedichten schreeuwen om vertalingen in diverse talen.
Door de verhalen van Sallies zoon Menachem en zijn vrouw Mirjam – die het tweede deel zullen vormen van wat inmiddels is uitgegroeid tot een trilogie – staan waardevolle kunst- en cultuurschatten die ons via de inmiddels talrijke nazaten van de familie van Sallie bereikten. In alle opzichten zijn deze het waard zijn om gedeeld te worden met een groot publiek.
Muziek van Menachem Asscher
Zo is er de muziek van Menachem Asscher, de zoon van Clara Asscher-Pinkhof die inmiddels weer in het openbaar geklonken heeft. En er zijn schitterende tekeningen en schilderijen van Leonard Pinkhof die hun rechtmatige plek in de kunsthistorie nog moeten krijgen.
De volgende keer schrijf ik in De Vrijdagavond meer over deze schatten en het vervolg van De Dromer – Het Onverwoestbare Woord.
Voor nu hoop en wens ik dat de gedichten, woorden en, ondanks alles wat hij meegemaakt heeft, wonderbaarlijke levens- en scheppingskracht van Sallie Pinkhof en zijn familie velen zullen inspireren om te schrijven, te schilderen, te denken en te reflecteren over en op de huidige tijd.
Want alles wat geschreven staat, geschilderd of gecomponeerd is overleeft. Altijd.
De Dromer – Het onverwoestbare woord door Lilian Kars en Paul Janssen is uitgegeven door Amphora Books.
ISBN 978-90-6446-208-5. Het e-book volgt binnenkort.
Geef als eerste een reactie