Gedeelde werkelijkheid

Wanneer je onderdeel uitmaakt van een samenleving of een bepaalde cultuur, ontstaat er vaak een gedeelde werkelijkheid. 

Dit is soms direct merkbaar, bijvoorbeeld wanneer er gejuich opklinkt uit de hele buurt wanneer Nederland een doelpunt scoort. Of – om in de wereld van voetbal te blijven – wanneer er een collectieve kater is wanneer datzelfde Nederland verloor in de finale. Je hoeft niet uit te leggen aan anderen wat je bedoelt als je zegt: ‘jammer, hè?’, want het referentiekader wordt gedeeld: het dramatische verlies is aanwezig in ieders bewustzijn. 

Zeker wanneer zich situaties voordoen die veel heftiger zijn dan een verloren voetbalwedstrijd, biedt deze gedeelde werkelijkheid steun. In Nederland was dit voelbaar na de ramp met MH17. Iedereen droeg een stukje van het collectieve verdriet. En na 7 oktober 2023 zocht ik dat gevoel van een gedeelde werkelijkheid bewust op. In Joodse kringen hoefde ik niet uit te leggen waarom ik de vraag ‘hoe gaat het met je?’ beantwoordde met ‘wat zal ik zeggen…’. 

Manischewitz in de aanbieding

Maar ook met betrekking tot vrolijke dingen is de gedeelde werkelijkheid van belang voor een gevoel van verbinding. Toen ik in Los Angeles woonde merkte ik hoe fijn het was om de Joodse feestdagen ‘in de lucht’ te voelen, bijvoorbeeld wanneer voor Pesach de producten van Manischewitz in de aanbieding waren in de Ralph’s, de Albert Heijn van Californië. En dat terwijl ik gruw van gefilte fisj. 

Het omgekeerde is ook het geval. Wanneer de gedeelde werkelijkheid ontbreekt, kan er, in elk geval bij mij, een gevoel van lichte eenzaamheid ontstaan. Lang geleden merkte ik dat, toen ik op Erev Rosj Hasjana een hele dag rondliep op mijn stageplek in Heiloo terwijl, begrijpelijkerwijs, niemand om mij heen ook maar enig besef had van de aanstaande feestdag. 

Des te pijnlijker is het wanneer grote, allesomvattende werkelijkheden niet gedeeld worden. Het afgelopen jaar was het soms ronduit vervreemdend om te merken dat gebeurtenissen in Israël die mij zo bezighielden niet in het collectieve bewustzijn aanwezig waren, of geheel anders beleefd werden.

Gedeeltelijk gedeeld

Op bezoek in Israël was het de vanzelfsprekendheid van de breed gedeelde pijn die bijdroegen aan een gevoel van thuis zijn. Overigens was het juist daar soms vervreemdend om het tragische lot van de Palestijnen zo weinig in het collectieve bewustzijn aan te treffen. Werkelijkheden zijn vaak toch slechts gedeeltelijk gedeeld. 

Wat mij helpt om bij een pijnlijke ongedeelde werkelijkheid de eenzaamheid te verminderen is om anderen, met beleid, uit te nodigen in mijn werkelijkheid. Dit is een delicaat proces, dat soms risicovol aanvoelt omdat succes niet verzekerd is. 

Positieve openheid

Vorige week lukte het bijzonder goed. Aan het einde van de eerste dag Rosj Hasjana stond er een Zoombijeenkomst ingepland met de faculteit van een internationale coachingsopleiding, waar ik deel van uitmaak. Het onderwerp, zo zag ik met lichte ironie, had te maken met diversiteit en inclusie. 

Eenmaal in de bijeenkomst koos ik ervoor om te delen met de andere aanwezigen dat vandaag het Joodse nieuwe jaar was begonnen en vertelde ik kort wat dat inhield voor mij. 

Sommigen bleken al goed op de hoogte en anderen wilden meer weten over wat dit betekent en hoe je elkaar dan gelukkig nieuwjaar wenst. De positieve openheid en de nieuwsgierigheid smolten mijn gevoel van vervreemding. 

Geïnspireerd

De volgende dag was ik ontroerd toen een van de collega’s uit Portugal liet weten dat zij het zo leuk had gevonden dat ik dit deelde en was er meer over gaan lezen. Ze had er die ochtend een eigen feestje van gemaakt met haar gezin, geïnspireerd door wat ze te weten was gekomen en ze stuurde foto’s van een rond zelfgebakken brood, met dadels, honing en granaatappelpitjes. Ze bedankte me voor de bijzondere ochtend die ze hadden gehad. 

Mijn werkelijkheid was gedeelder geworden en de wereld voelde verbondener. 

cover foto Bloom, Zuidas, 2022