In deze parasja zegt God tegen Mosjé dat Hij profeten zal laten opstaan in het joodse volk en dat ze naar deze profeten moeten luisteren. Als ze dat niet doen, zullen ze tot verantwoording worden geroepen.
Nu kan natuurlijk iedereen zeggen dat hij een profeet van God is. Daarom schrijft de Tora de doodstraf voor voor mensen die niet echt met God hebben gepraat of die in naam van andere goden profeteerden. Maar hoe kun je weten of iemand een valse profeet is? De Torah is hier erg duidelijk:
En als je je zult afvragen: ‘Hoe kunnen wij bepalen of God niet gesproken heeft?’ (Dan is dit het antwoord:) Wanneer een profeet spreekt in Gods naam, maar zijn woorden komen niet uit, en er gebeurt niets, dan heeft God (de profetie) niet gesproken; de profeet heeft opzettelijk vals gesproken, jij zult geen angst voor hem hebben.
Oftewel: Als de profeet iets zegt wat niet uitkomt, dan is hij een valse profeet en moet hij sterven. Impliciet: Als het wel uitkomt wat de profeet zegt, dan is hij een voorbeeldige profeet.
Schematisch gezien ziet dat er zo uit:
Simpel toch? Niet als je onze wijzen moet geloven…
Volgens Maimonides in zijn inleiding tot de Misjna hoeven onheilsvoorspellingen niet altijd uit te komen. Het kan zijn dat mensen tesjoewa doen, tot inkeer komen. Dan is de straf niet meer nodig. Daarom is hij van mening dat alleen positieve voorspellingen uit moeten komen.
Maar zelfs positieve voorspellingen hoeven niet altijd uit te komen. God beloofde Ja’akov dat Hij met hem zou zijn en hem zou beschermen waar hij ook zou gaan. Toch was Ja’akov bang dat hij zou sterven vanwege zijn zonden, omdat hij dan Gods bescherming niet meer verdiend zou hebben.
Uiteindelijk komt Maimonides tot de conclusie dat positieve profetieën alleen soms niet uitkomen als ze tussen God en de profeet plaatsvonden. Maar als positieve voorspellingen uit de mond van een profeet, zonder enig voorbehoud, niet uitkomen, dan is de profeet een valse profeet. Dus als God via een profeet verkondigt dat een bepaalde koning in vrede zal sterven, dan moet dat altijd uitkomen.
Helaas was dit niet altijd het geval. De profetes Choelda voorspelde dat koning Josji’ahoe een vredige dood zou sterven:
Kijk, ik zal je bij je voorouders brengen. Je zult in vrede begraven worden. Je zult niet zien wat er allemaal verschrikkelijks met deze plek gaat gebeuren.
Dit was een positieve profetie via een profeet, over iemand anders; en kijk wat er vervolgens gebeurde:
Boogschutters raakten koning Josji’ahoe met pijlen. Hij zei tegen zijn soldaten: ‘Breng me weg, ik ben ernstig gewond.’ … Zo brachten ze hem naar Jeruzalem, waar hij stierf.
Josji’ahoe sterft op het slagveld. Volgens de Jeruzalemse Talmoed gebeurde het volgende:
Rabbi Jochanan zegt: Dit vertelt ons dat zijn lichaam doorzeefd werd met pijlen. Rabbi Jisjma’el zegt: Ze schoten 300 pijlen in de afgezante van God.
Was Choelda een valse profetes? Volgens Rabbi Yaakov Dovid Wilovsky hoeft het niet altijd dat een profetie over één persoon altijd hoeft uit te komen. Maar als het over een groep wordt uitgesproken, dan komt het altijd uit, al kan het soms langer duren. Als voorbeeld noemt hij de traditie dat het joodse volk na 210 jaar uitgevoerd zou moeten worden maar dat ze uiteindelijk 430 jaar in Egypte doorbrachten.
Grafisch gezien ziet het construct enigszins gecompliceerder uit dan in de Tora zelf:
Een klassiek geval van moving the goal posts oftewel de spelregels veranderen tijdens de wedstrijd. Geen wonder dat Maimonides de rol van de profeet stevig inperkt, ondergeschikt aan onze wijzen:
Hij moet de mensen oproepen tot de aanbidding van God en hen bevelen over Zijn geboden en hen waarschuwen de Tora te gehoorzamen zonder toevoegingen of verminderingen… Hij kan hen ook bevelen om dit te doen, of hen verbieden om dat te doen, in zaken die niet uit de Tora komen, zoals hen vertellen om een bepaalde stad te belegeren… De heilige, gezegend zij Hij, stond ons niet toe om van de profeten te leren, maar alleen van de wijzen, de mensen van redeneringen en kennis.”
De profeet als influencer! Oude wijn in nieuwe zakken?
cover: collage Bloom
Geef als eerste een reactie