De komende Sjabbat, waarop Parasjat Tzaw gelezen wordt, heet ‘Sjabbat HaGadol’, de Grote Sjabbat. Deze Sjabbat valt altijd vóór het Pesachfeest, dat dit jaar gevierd wordt van woensdagavond 5 april t/m woensdagavond 12 april.
De joodse geleerden proberen met man en macht een verklaring te vinden voor de naam Sjabbat HaGadol.*
Een schaap in huis
Een zeer bekende (maar vooral vergezochte verklaring in mijn ogen) komt van de pen van Ja’akov ben Asjer (Keulen, 1270 – Toledo ca. 1340):
“Op de 10e van de maand Nisan namen ze een schaap, zoals er staat (Sjemot 12:3): “…op de 10e van deze maand zul je voor jezelf een schaap in huis nemen.”
Het jaar dat de Exodus plaatsvond was op donderdag (de vijftiende Nisan)… en dus was de tiende van de maand Sjabbat.
Op die Sjabbat nam elke Jood een schaap als Pesachoffer en bond het vast aan de poten van hun bed. De Egyptenaren vroegen hen toen: “Waarom is dit zo, waarom heb je een schaap (de Egyptische god) vastgebonden aan je bed?” En zij antwoordden: “Om het te slachten als Pesachoffer voor God.” En ze raakten van streek dat ze hun goden gingen afslachten, maar ze konden niets zeggen.”
Dat de slavendrijvers te onmachtig waren om hun slaven de schapenslacht te verbieden lijkt Asjer een bovennatuurlijke gebeurtenis.
“Vanwege dit wonder wordt het Sjabbat HaGadol genoemd.” (Toer, Orach Chaim)
Ouders met kinderen verzoenen
Een plausibelere verklaring lijkt dat de Sjabbat wordt vernoemd naar de speciale Haftara, het stuk uit de profeten dat na het voorlezen uit de Tora wordt voorgelezen. Zo wordt ook Sjabbat Chazon (vóór 9 Av) en Sjabbat Nachamoe (na 9 Av) vernoemd naar de Haftara.
Op de Sjabbat vóór Pesach wordt de Haftara gelezen uit het 3e hoofdstuk van Malachi, die eindigt met de woorden:
“Zie, ik zal de profeet Elijahoe naar je toe sturen voordat de grote (‘gadol’), ontzagwekkende dag van God komt. Hij zal ouders met kinderen en kinderen met hun ouders verzoenen, zodat ik, als ik kom, niet het hele land met totale vernietiging tref.” (Mal’achi 3:23-24)
Elijahoe de vurige als rolmodel?
De profeet Elijahoe wordt hier geschilderd als degene die vrede en verzoening brengt. Maar is dit wel de Elijahoe die wij kennen? Een paar voorbeelden:
- Als Elijahoe zijn leerling in spe Eliesja benadert, neemt hij hem weg bij zijn ouders en laat hem nog net knarsetandend toe ze vaarwel te zeggen.
- Bij de berg Carmel laat Elijahoe 450 profeten van de Baäl vermoorden.
- Elijahoe is een einzelgänger en vlucht regelmatig de wildernis in.
- Elijahoe spreekt in scherpe bewoordingen, dusdanig, dat God hem tot zich roept op de berg Chorew. Daar probeert God Elijahoe te leren meer sympathie voor de mensen te hebben. Hij liet zien dat de goddelijke geest niet te vinden is in donder, noch in harde geluiden, noch in grootse wonderbaarlijke daden, maar eerder in de befaamde kol demama daka – het geluid van een zachte stem. (1 Koningen 19).
- Het gedrag van zijn leerling Eliesja suggereert dat hij van Elijahoe een verontrustend bestraffend vaderlijk/profetisch model heeft geërfd: wanneer een groep kinderen Eliesja beschimpt vanwege zijn kaalheid, vervloekt hij hen en twee beren vermorzelen tweeënveertig van deze kinderen (II Koningen 2:23-24).
- De drastische manier waarop hij de wereld verliet, volgens het verhaal op een brandende strijdwagen, is misschien ook een beeldspraak voor de vurigheid die hij tot op de dag van zijn dood bezat.
Elia in de Wilderness, door Washington Allston (Public Domain)
Omslaan als blad aan boom
Al met al lijkt Elijahoe precies het tegenovergestelde van de vredestichter en verzoener. Misschien is dat wat de profeet Mal’achi bedoelt met: “Hij zal ouders met kinderen en kinderen met hun ouders verzoenen”.
Het zal zó een grote en ontzagwekkende dag zijn, dat zelfs de profeet Elijahoe, die staat voor confrontatie en vurigheid, om zal slaan als een blad aan een boom.
En zélfs Elijahoe zal vrede en verzoening brengen.
*Voor een uitgebreid artikel hierover, zie Why is the Shabbat before Pesah called Shabbat Hagadol? door Rabbijn Professor David Golinkin. Zie ook What makes Shabbat haGadol so Gadol? (Sefaria)
Geef als eerste een reactie