Ongehoorzaamheid is Joods

Deze week lezen we in de parasja over Avraham, de stamvader van het Joodse volk. Waarom werd Avraham voor deze taak uitverkozen? Eén van de redenen is dat Avraham niet klakkeloos naar God luisterde, maar juist zijn principes verdedigde.

Avraham kiest niet de weg van de minste weerstand, maar volgt in woord en daad zijn overtuigingen. Dit zien we vanaf het begin van Lech Lecha, de parasja van vorige week: Avraham verlaat zijn ouderlijk huis en gaat wonen in een vreemd land. Hij ontvangt vreemdelingen met open armen, en doet zijn best om ook Hagar en zijn zoon Jisjma’el correct te behandelen.

Hetzelfde geldt bij het verhaal over Sodom en Gomorra, in onze parasja (Bereesjiet 18): deze steden worden door God als onredbaar beschouwd, en God wil ze daarom vernietigen. Avraham is het hier niet mee eens. Hij vindt het niet kunnen dat onschuldige mensen met zondaren over één kam worden geschoren. Hij gaat in discussie met God, en probeert de vernietiging te stoppen. Uiteindelijk kan hij alleen zijn eigen neef, Lot, en diens gezin redden. Zo komt Avraham weer op voor zijn principes.

Mensheid 2.0

Een paar weken geleden lazen we over Noach, die als stamvader van de mensheid wordt gezien. Adam heeft eerst die rol, maar aangezien Noach en zijn gezin als enigen de zondvloed overleven, wordt Noach de vader van de Mensheid 2.0.

Toch is Noach niet de juiste persoon om als stamouder van het Joodse volk te dienen. Waarom niet? Noach z’n naam, die ‘gemak’, of ‘rust’ betekent, geeft het eigenlijk al aan. Noach krijgt te horen dat de wereld vernietigd gaat worden, dat God alle schepselen laat omkomen in de zondvloed. Noach mag als enige een boot bouwen om aan dit noodlot te ontkomen.

Wat zegt Noach hierop? Helemaal niets. Geen kik. “Noach deed wat God hem opdroeg.” (7:5) De Tora geeft Noach een belangrijke, maar woordeloze rol. Hij zegt tijdens de hele zondvloed geen woord. Zonder te protesteren bouwt Noach een ark en redt hij precies het voorgeschreven aantal dieren. Hij geeft over het verzuipen van de rest van de mensheid en alle andere dieren, geen sjoege.

De enige keer in de Tora dat Noach spreekt, is als hij in woede zijn zoon Cham vervloekt (9:25-27). Cham beging tenslotte de klaarblijkelijk onvergeeflijke zonde om zijn vader te aanschouwen terwijl die in z’n nakie zijn roes lag uit te slapen.

Zolang het Noach z’n eigen hachje niet aangaat, vindt hij het allemaal wel prima, doet hij wat er wordt gevraagd. Hij blijft er lekker rustig, ‘Noach’, onder.

Avraham daarentegen, gaat de strijd aan. En dat is precies de vereiste van de voorouder van het Joodse volk. Sterker nog, het zit in de naam van het volk, van Avraham z’n kleinzoon: Ja’akov wordt Jisra’el genoemd, wat ‘die worstelt met God’ betekent. Het volk Israël wordt geacht om te worstelen, om op te staan voor z’n principes – en dat moet dus van het begin af aan al in de stamboom zitten.

hinenie

Aan het eind van de parasja is er echter een kentering in Avrahams houding: God draagt Avraham op om zijn zoon te offeren. Terwijl hij tot dan toe overal tegenin gaat, zegt Avraham hier slechts hinenie, wat je hier zowat kan vertalen met Befehl ist Befehl. Hij geeft simpelweg gehoor aan de oproep, en gaat op weg om Jitschak te slachten.

Dit is het einde van Avraham z’n actieve rol in de Tora. Hierna zien we alleen nog dat hij de grot van Machpela koopt (zonder af te dingen – weer zo meegaand!), en z’n dienaar wegstuurt om een vrouw te vinden voor zijn zoon Jitschak.

Jitschak trouwt met Rivka, die de burgerlijke ongehoorzaamheid voortzet: ze heeft heel goed door dat niet Esau maar Ja’akov juist de uitverkoren zoon is en ze gaat tot het gaatje om hem van de juiste b’racha (zegening) te voorzien.

Burgerlijke ongehoorzaamheid zit er bij het Joodse volk ingebakken. Sterker nog, er wordt – tenminste in de Tora – actief op geselecteerd. De moraal van het verhaal: vooral niet al te gehoorzaam wezen! Ongehoorzaamheid is Joods.

cover illustratie: Primo Gill speciaal voor De Vrijdagavond