Een naam in een oud register. Een zin in een notulenboek. Een stilte die ineens hoorbaar wordt.
Soms komt de geschiedenis niet via grote gebeurtenissen naar je toe, maar via iets kleins. Zo ontdekte ik het verhaal van de dertien Amsterdamse raadsleden die in 1940 uit hun functie werden gezet omdat zij Joods waren of communist of allebei.
Mensen die, net als ik, door Amsterdammers waren gekozen. Wat ik vond, was niet alleen onrecht, maar vooral leegte: in de officiële verslagen staat geen protest, geen debat, niets. Alsof hun verwijdering slechts een administratieve handeling was.
Zeven van hen overleefden de oorlog. Vijf keerden na de bevrijding terug in de noodraad. Ik denk vaak aan hoe dat moet zijn geweest. Terugkeren naar dezelfde tafel, naast collega’s die zwegen toen jij werd weggestuurd. Die gedachte blijft aan je knagen, juist omdat ze nooit is uitgesproken.
Terug naar het geheugen van de stad
Dat hun namen vandaag nauwelijks bekend zijn, laat zien hoe snel geschiedenis kan verdwijnen wanneer niemand haar bewaakt. Daarom namen Lian Heinhuis en ik het initiatief om hun verhalen zichtbaar te maken en hen terug te brengen in het geheugen van de stad.
Op 30 november 2025, precies vijfentachtig jaar nadat de Joodse raadsleden hun functie verloren, organiseren we voor het eerst een officiële herdenking. In de oude raadszaal van het toenmalige stadhuis spreken onder anderen burgemeester Femke Halsema, Lian Heinhuis, Danielle Sajet, Arnon Grunberg en ikzelf.
Via De Vrijdagavond wil ik nu een bijzondere oproep doen. We kennen de feiten, maar missen de familielijnen. Nabestaanden beschikken vaak over de verhalen die nergens anders bestaan: foto’s, herinneringen, fragmenten van een leven dat niet in archieven staat.
Het gaat om de raadsleden:
CPN
• David Wijnkoop
• Nicolaas Beuzemaker
• Louis Jansen
• Johan Hinrik Janzen
• Esther Teeboom-van West
• Leendert Seegers
• Johan van Brederode
RSAP
• Henk Sneevliet
SDAP
• Ben Sajet
• Alida van Blitz-Bonn
• Alida de Jong
• Jonas Jacob van der Velde
Onafhankelijk
• Maurits de Hartogh
Bent u nabestaande van een van de dertien raadsleden, of kent u iemand die dat mogelijk is? Dan nodig ik u van harte uit om zich te melden via externebetrekkingen@amsterdam.nl
U ontvangt dan een uitnodiging voor de herdenking op zondag 30 november 2025, van 14.30 tot 16.00 uur in The Grand Amsterdam, Oudezijds Voorburgwal 197.
De herdenking is niet alleen bedoeld om terug te kijken, maar ook om onszelf eraan te herinneren hoe kwetsbaar democratie is. Zij verdwijnt niet plotseling, maar door stiltes en wegkijken. Juist daarom mogen deze verhalen niet opnieuw verdwijnen.
cover: spotprent “Nieuwe stap naar de oplossing’. Gezien in MAS, Antwerpen. Foto Bloom; beeldproductie Talma Joachimsthal
Geef als eerste een reactie