MbII-essays ‘Scheuren in de Naoorlogse Ethiek‘ in samenwerking met
De Vrijdagavond
Thema: Israël: garantie of risico?
Essay van Frits Barend
Tot 7 oktober 2023 kon je in het hoogseizoen uit wel zes vluchten per dag kiezen om van Amsterdam naar Tel Aviv te vliegen.
Na acclimatiseren aan de kust bezocht je op vrijdagochtend de Kotel, de Muur in Jeruzalem. In de middag verlekkerde je je op de vrijdagmarkt aan de bonte verzameling stalletjes waar vrome en seculiere Joden en moslims, vrouwen en mannen, druk gesticulerend, door elkaar liepen om inkopen te doen voor ze naar de moskee, synagoge of kerk gingen.
De banden tussen Israël en Arabische landen als de Verenigde Arabische Emiraten werden sterker, joden vierden sabbat in hotels in Abu Dhabi en Dubai en er waren dagelijkse vluchten tussen Tel Aviv en Marokko. In Israël zelf speelden kinderen al jarenlang met elkaar ongeacht afkomst, godsdienst, kleur of geloof.
Maccabi Tel Aviv en het Israëlische voetbalelftal, waarin regelmatig Arabische en islamitische spelers tot de selectie behoren, stonden symbool voor de veelkleurige, multiculturele samenleving die Israël is. 75 jaar na de oprichting van de staat Israël dreigde er iets van een entente, een aanvaarding van een status quo in een eerder Israël-vijandige omgeving.
Waarschuwing Hans Knoop voor een ‘geweldloze staatsgreep.’
In die betrekkelijk vrolijke tijd, het was de zomer van 2023, vierde ik met mijn kleinzoon in Tel Aviv het slagen van zijn eindexamen. Op sjabbatavond waren we te gast bij onze familie in Rishon LeZion. Natuurlijk was er in Nederland nog altijd antisemitisme, worden Joodse scholen en synagogen al jaren zwaar bewaakt, maar toch heerste in Mokum een sfeer die een van onze Israëlische achternichtjes en haar man bewogen tot een, zeg maar, omgekeerde aliya: begin 2023 kwam de achterkleindochter van mijn in 1953 op aliya gegane tante met haar echtgenoot naar Amsterdam.
Als expats vonden ze een appartement in hartje Jordaan, hadden een ov-jaarkaart, leerden fietsen en voelden zich thuis in het land van hun voorouders. Precies rond die tijd gleed de Israëlische regering onder premier Benjamin Netanyahu ver af van de waarden en normen waar we allen zo trots op waren.
De deskundige journalist Hans Knoop sprak bij een demonstratie bij de Dokwerker over een “geweldloze staatsgreep, uitgevoerd door ministers met criminele verledens en veroordelingen onder leiding van een premier die terechtstaat in een strafproces wegens corruptie.” En hij waarschuwde: “Als in de toekomst het Hooggerechtshof is ontwapend, is het de regering die onbeperkte macht uitoefent op de burger en geen boodschap meer hoeft te hechten aan de rechten en belangen van minderheden.” Ook ik werd een keer gevraagd om bij zo’n demonstratie, voor 7 oktober, te spreken.
Tevoren raadpleegde ik mijn neef Lior in Gedera. Als Lior en zijn Israëlische en Arabische vrienden in een sportcafé naar de grote wedstrijden van Ajax kijken, bidden ze eerst voor het welzijn van de in 2017 door hartfalen gevelde Ajacied Abdelhak Nouri. Als hij in Nederland is, bezoeken we Nouri. Hij antwoordde: “Oom, het is goed dat je je stem laten horen, tegengeluiden zijn de kracht van onze democratie. We zijn een stap verwijderd van een burgeroorlog, ik ben nog nooit zo bezorgd geweest over ons land.”
We gingen na 7 oktober 2023 van dieptepunt naar dieptepunt.
En toen werd het zaterdag 7 oktober. Die sjabbat veranderde ons leven, veranderde Nederland. Dat in de Tweede Wereldoorlog 105.000 Nederlandse Joden en tienduizenden verzetshelden zijn vermoord, lijkt opeens vrijwel vergeten. Sommigen willen op 4 mei hen nog net wel herdenken, maar beschouwen al op 5 mei de oorlog als niet meer dan een detail. Kijk naar de artiesten die het Nationaal Comité 4-5 mei in 2025 heeft benoemd tot ‘Ambassadeurs van de Vrijheid’: onder meer S10 en Rondé.
Zowel S10 als Rondé zetten hun handtekening onder de actie van Oxfam/Novib ‘niet uit mijn naam’, die met geen woord rept over de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober 2023 toen 1200 vredelievende festivalgangers en bewoners van kiboetsiem wreed en sadistisch werden vermoord, verkracht en ontvoerd.
Ook Zoë Tauran is benoemd tot Ambassadeur van de Vrijheid. Met haar onderzoek naar de geschiedenis van de Molukkers in Nederland is er nog enig verband met wat we (vroeger) herdachten. Maar ausgerechnet zij trad prominent op in pro-Palestina T-shirt en liet zich zeer agressief uit over Israël. Terwijl zij, als nakomeling van uit hun geboorteland verdreven Molukkers, als geen ander zou moeten begrijpen wat een eigen land betekent voor een verdrukt volk.
We gingen na 7 oktober 2023 van dieptepunt naar dieptepunt. Bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum werden Holocaustoverlevenden uitgescholden. Na een dik jaar intimiderende Palestinaprotesten, soms met geweld, ging de Universiteit van Amsterdam overstag en besloot de uitwisseling met studenten van de Hebreeuwse Universiteit te beëindigen.
Maar het diepste dieptepunt waren de rellen rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv op 7 november 2024. In de uitgebreide analyse in NRC van 31 december over de nacht en de dag na die wedstrijd las ik dat sommige taxichauffeurs die nacht letterlijk op Jodenjacht waren gegaan. “Tussen tien voor twaalf en half twee die nacht is iedereen die met een geel (Maccabi) shirt of gele sjaal door Amsterdam loopt, een potentieel doelwit. Vluchtende fans worden tegen de grond getrapt. Voor Maccabi-fans voelt het alsof ze moeten rennen voor hun leven.”
Het artikel eindigde met de constatering “dat politiechef Holla en hoofdofficier de Beukelaar zich ervan bewust zijn dat in Amsterdam iets ‘historisch’ is gebeurd. In een stad waaruit in de Tweede Wereldoorlog driekwart van de Joodse bevolking is gedeporteerd, is Joden gevraagd naar hun paspoort, hun nationaliteit en hun ras.”
Twee jaar na aankomst in Amsterdam besloten ze terug te keren naar hun geboorteland.
In die stad durfden mijn naar Amsterdam gekomen nichtje en haar man in 2024 geen Ivriet meer te spreken. Ze voelden zich anders bekeken, ontweken de Dam en het Centraal Station. We zagen ons leuke, vrolijke nichtje dat ooit het lef had om als fotograaf in straaljagers mee te vliegen tijdens acties ver in Syrië, veranderen in een sombere vrouw. En haar man leed mee. De glimlach verdween van hun gezichten. Twee jaar na aankomst in Amsterdam besloten ze terug te keren naar hun geboorteland.
Ik zie hun vlucht uit Nederland als een overwinning van de intolerantie van het nieuwe linkse fascisme. Ik vrees dat we aan het begin staan van veel meer onheil op straat en vooral op universiteiten. Ik ben er dan ook trots op dat dr. Marijke Barend-van Haeften haar bul, die ze hoogzwanger van onze tweede dochter behaalde op de Universiteit van Amsterdam, in maart 2025 heeft teruggegeven.
Op 22 mei vindt een paneldebat plaats over het thema: Israel: Garantie of risico?
Locatie: het Auditorium Nationaal Holocaustmuseum
Tijd: 15:00-16:30 uur
Toegang gratis (met entreeticket museum), reserveren verplicht via mbii@jck.nl
In deze serie van vier essays Israel: Garantie of risico? verscheen ook:
Salomon Bouman: De paradox van het zionisme
Hella Rottenberg: Israël neemt diaspora in een wurggreep
Gideon Levy: “Ik voel mij niet bedreigd door mensen die vreedzaam protesteren tegen genocide”
cover: vlag Israël op soldatenuniform, bron Wikimedia Commons
Geef als eerste een reactie