Nan Goldin: Fotografe, koningin van de subcultuur van New York in de late zeventiger jaren en nu ook volgens Art Magazine de invloedrijkste kunstenaar van 2023.
Het loopt storm in het Stedelijk Museum Amsterdam voor This will not end Well, een overzichtstentoonstelling van het werk van Nan Goldin; de slide-shows zijn uitsluitend nog met een tijdslot-ticket te bezoeken.
Wat maakt een tentoonstelling met foto’s van de Amerikaanse fotografe Nan Goldin (1953) zo populair? Is dat vanwege het onderwerp wat naadloos samenvalt met haar eigen leven, of komt het door de rauwheid, het ongekunstelde dat haar foto’s typeert?
Rauwe leven in New York
Het leven in New York in de jaren zeventig en tachtig was niet echt plezierig, er was veel armoede, drugsgebruik. De homo- en queer gemeenschap manifesteerde zich uitbundig. Nan Goldin legde dat allemaal vast. Niet als een buitenstaander, maar als iemand die met hen leefde.
Met die beelden van die underground gemeenschap verschafte zij zichzelf een nieuwe identiteit. Ze was een van hen zoals haar selfies avant la lettre tussen de mensen op de foto’s laten zien. Zonder gêne maar met veel empathie en liefde, legde ze haar nieuwe familie vast in intieme snapshot-portretten, nadat ze haar oude familie al op jonge leeftijd had verlaten.
Marihuana op de speelplaats
Nancy Goldin werd in 1953 geboren in een Joods middenklasse familie in Lexington, een voorstad van Boston. Haar vader was vooral trots op het feit dat hij ondanks het quotum voor Joden in die tijd op Harvard was toegelaten. Het gezin was instabiel. Haar ouders ruzieden veel en haar zeven jaar oudere zus pleegde op 18-jarige leeftijd zelfmoord. Als reactie daarop werd Nancy (roepnaam Nan) ondergebracht op kostscholen en bij pleeggezinnen.
Op school wilde het niet erg lukken. Net als haar zus Barbara was ze moeilijk in het gareel te houden. Als 14-jarige verkocht ze marihuana op de speelplaats en werd herhaaldelijk van school verwijderd. Ze had relaties met oudere mannen en luisterde naar underground bands. Ze was verlegen, maar had één vriend, David Armstrong, queer en later ook fotograaf, die in haar verdere leven haar buddy zou blijven.
Eigen stem vanaf Woodstock
In 1969, het jaar van Woodstock, werd ze samen met Armstrong toegelaten tot de ‘hippieschool’ Satya in Lincoln, Massachusetts. Het was een liberale school waar kinderen en leraren even zoveel inspraak hadden in wat er werd onderwezen en hoe. Op die school, waar ze het grootste deel van haar tijd doorbracht met paardrijden in het bos of het kijken naar oude Hollywood-films, veranderde ze van een schuchter meisje in een vrouw met een eigen stem die leerde om met andere mensen om te gaan. Daar kreeg ze ook haar eerste polaroid camera van een leraar en begon ze foto’s te maken van zichzelf en de mensen om haar heen. Tijdens de fotografieopleiding die ze na Satya aan de Boston School of Art volgde kwam ze in aanraking met het rauwe werk van Larry Clarck die de wereld van jongeren met seks, geweld, alcohol en andere drugs fotografeerde.
New-wave muziekscene
In 1977 verhuisde Goldin naar New York City. Ze begon de postpunk en new-wave muziekscene te fotograferen, samen met de levendige, homo-subcultuur van de stad in de late jaren 1970 en vroege jaren 1980. Ze voelde zich ook aangetrokken tot de harddrugs-subcultuur in de wijk de Bowery.
Ze dompelde zich erin onder, schuwde het gebruik van middelen niet, leefde met deze mensen, met haar vrienden uit de queer community, vooral met de drag queens voelde ze een diepe verbondenheid. Ze bewonderde hun moed, hun ‘anders zijn’. Ze droomde ervan om modefotograaf te worden en zo de drag queens op de cover van de Vogue te laten zien. Fotografie werd haar ingang tot die werelden die haar extended family gingen vormen.
Diashows met soundtrack
Haar stijl was vanaf het begin participerend en direct. Omdat zij leefde met haar onderwerpen werd er niet geposeerd. Ze was soms de spreekwoordelijke fly on the wall die zag wat er gebeurde, soms ook zelf het onderwerp was van de foto’s.
Techniek was niet haar ding. Het ging haar ook niet om mooie commerciële plaatjes, met haar camera legde ze het leven en de verhalen vast van de underground scene in wat ze noemt “complete honesty”.
Al snel na haar aankomst in New York begon ze haar werk te tonen als diapresentaties aan bekenden en haar vrienden, in underground arthouses of clubs, om zo het verhaal te kunnen vertellen als in een film. De diashows gaven haar ook de gelegenheid om de presentaties voortdurend bij te werken, haar verhaallijn aan te passen en andere elementen als muziek en archiefmateriaal per vertoning toe te voegen. Naast Velvet Underground fungeerde ook muziek van Nina Simone, Bobbi Brown en Charles Aznavour als soundtrack.
The Ballad of Sexual Dependency
Haar gestolde snapshot-werkelijkheid bleef dus flexibel. Na enige tijd gaf ze haar presentaties ook een naam. De harddrugsscene in de Bowery; met aanvankelijk foto’s genomen tussen 1979 en 1986, kreeg als titel The Ballad of Sexual Dependency een titel die was ontleend aan een lied uit Bertolt Brechts Dreigroschenoper waarin de behandeling van minderbedeelden door de samenleving wordt bekritiseerd.
The Ballad of Sexual Dependency was ook de serie die in 1986 als eerste in boekvorm verscheen. Andy Grunberg kunstcriticus van de New York Times, vond dit boek net zo iconisch voor de jaren ‘80 als Robert Frank’s boek The Americans voor de jaren ‘50 was. “Goldin heeft op 33 jarige leeftijd een meesterwerk gecreëerd”, zo schreef Grundberg, “dat ons een indringend verhaal over onze samenleving vertelt door een inkijk te geven in het leven van de fotografe en haar vrienden”.
Met de verschijning van het boek werd het verhaal over de outcast van New York als het ware geïnstitutionaliseerd. Het verscheen nog net voordat de Aids-epidemie haar verwoestende intrede deed in haar extended family.
Fotograferen om jezelf een spiegel voor te houden
Je zou Nan Goldin met gemak een antiheld kunnen noemen. Ze fotografeerde om haar trauma’s en angsten te beteugelen. Ze maakte een zelfportret van haar beschadigde oog en neus om zichzelf ervan te overtuigen dat ze moest breken met de man die haar dat had aangedaan. Fotograferen om jezelf een spiegel voor te houden. Ze probeerde nadien afstand te nemen van haar oude leven door zich bij een afkickkliniek te melden. Eigenlijk zijn haar foto’s bedoeld voor privégebruik om zichzelf een nieuwe identiteit te verlenen, en voor vertoning binnen haar eigen wereld.
Toch vormen haar foto’s bijna tegen haar wil een breuk binnen de esthetiek van de moderne fotografie waarin alles gladgestreken, mooi uitgelicht en geposeerd moest zijn.
De series in het Stedelijk
In 2006 werd een geactualiseerde selectie van de foto’s uit The Ballad in het MOMA New York vertoond. In het Stedelijk zijn er naast een recente versie van deze diashow ook andere series te zien: The Other Side (1992–2021), een historisch portret en een hommage aan haar transvrienden die ze tussen 1972 en 2010 fotografeerde; Sisters, Saints and Sibyls (2004–2022), over een familietrauma na een zelfdoding; Fire Leap(2010–2022), over kinderen; Sirens (2019– 2020), over de extase van drugsgebruik; en Memory Lost (2019–2021), over de claustrofobische reis die het afkicken van drugs met zich meebrengt. Met uitzondering van de serie over kinderen zijn het allemaal thema’s die ook in haar eigen leven een rol speelden.
Invloedrijkste kunstenaar van 2023
Nan Goldin, de fotograaf die met haar intieme snapshots de esthetiek van de kunstfotografie veranderde, werd onlangs door het kunsttijdschrift Art Review uitgeroepen tot de invloedrijkste kunstenaar van dit moment: “Goldin staat bovenaan de lijst als de zichtbaarste en prominente kunstenaar, niet alleen als vastlegger en getuige, maar ook als woordvoerder, klokkenluider, activist en ethische stem”, aldus Art Review.
Vorig jaar stond ze ook in de Time 100 vanwege haar acties tegen de financiële banden van musea met de Sackler-familie, eigenaren van farmaceutisch bedrijf Purdue Pharma. In de vorig jaar verschenen documentaire All the beauty and the bloodshed zien we haar als aanvoerder van de actiegroep PAIN, die opkomt voor verslaafden aan Oxycodon, de pijnstiller die duizenden doden veroorzaakte.
Nan Goldin. This does not end well. t/m 28 januari 2024. Alleen te bezoeken met een ticket met een timeslot. Om alle series te zien heb je ongeveer 2,5 uur nodig.
cover: aankondiging tentoonstelling Nan Goldin op het Museumplein, foto Bloom; foto’s Nan Goldin met dank aan het Stedelijk Museum Amsterdam
Geef als eerste een reactie