In deze boeiende biografie beschrijft Geke van der Wal het leven van Guus Belinfante, een telg uit een belangrijke Portugees-Joodse familie die al generaties in Nederland woonde. Een familie die er trots op was in Den Haag geworteld te zijn en gerespecteerd te worden.
Van der Wal schetst Belinfante als een intelligente, erudiete, maar tegelijkertijd introverte man die ook voor zijn kinderen lastig te lezen was. ‘Hij was onbereikbaar in zijn zwijgzaamheid’, aldus de biograaf.
Belinfante studeerde net als zijn vader Eduard rechten, maar voor hij kon promoveren brak de oorlog uit en moest hij samen met zijn vrouw Hester Belinfante (geboren Goudeket) onderduiken.
Van der Wal beschrijft indringend de verantwoordelijkheid die Guus Belinfante voor zijn inmiddels kwetsbare ouders Eduard en Judith voelde. Ondanks vele pogingen uit de handen van de Duitsers te blijven, werden Eduard en Judith in 1944 toch nog afgevoerd en in Auschwitz vermoord.
Onderduiken
Guus en zijn vrouw Hester overleefden de oorlog, samen met hun dochter Judith die apart van haar ouders ondergedoken had gezeten. Kort na de oorlog, in 1946, werd hun zoon Joost geboren. Over de oorlog werd niet of nauwelijks gesproken. Zoon Marc, uit het tweede huwelijk van Guus nadat zijn eerste vrouw Hester was overleden, vertelde Van der Wal dat zijn vader een gordijn had opgetrokken. ‘Hij liet geen emotie of woede meer toe. Alle woede was gesublimeerd tot opperfatsoen.’
Links: drie generaties Belinfante, vader Eduard, baby Guus en grootvader August, Den Haag, 1913; rechts: Guus en Hester op weg naar Israel, 1950, beelden privécollectie Judith Belinfante
Hoezeer Guus die tragedie zijn hele leven met zich mee bleef dragen bleek uit wat hij aan het eind van zijn leven toeriep naar zijn zoon Marc: ‘Mijn ouders zijn in Auschwitz vermoord.’ Hij schreeuwde het bijna, zijn zoon wist niet wat hij met deze plotselinge uitbarsting aan moest.
Ondanks de geslotenheid van haar hoofdpersoon lukt het Van der Wal om een goed beeld van Guus te schetsen en te laten zien hoe die oorlog wel op Guus Belinfante moet hebben doorgewerkt.
Na de oorlog pakte hij professioneel de draad weer op. Hij was een ambitieus jurist en boekte successen op professioneel gebied, hij was betrokken bij de Bijzondere Rechtspleging van na de oorlog, werd hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en was lange tijd populair bij zijn studenten.
Studentenrevolte
Het ging mis tijdens de studentenrevolte van 1969, toen hij net was aangesteld als rector magnificus. Hij zag zichzelf als een progressief bestuurder, maar daar dachten de studenten anders over. Een groep studenten was uit op verregaande vernieuwingen. Ze bezetten het Maagdenhuis en eisten dat de rector magnificus inging op hun democratiseringseisen. ‘Anders zouden er nog ergere dingen gebeuren.’ Deze intimiderende houding deed hem aan het gedrag van de bezetter denken. Er knapte iets bij Belinfante. Het lukte hem niet om de revolutionaire woorden van deze activisten te relativeren. Integendeel.
Wat het hoogtepunt van zijn carrière had moeten worden, liep uit op een debacle. Na vijf dagen van protesten werd besloten het Maagdenhuis te ontruimen, de studenten werden door de politie naar buiten gesleept. Voor Belinfante was dit een vreselijke periode, hij voelde zich verkeerd begrepen, zijn imago van progressief denkende bestuurder was, vond hij, ten onrechte geschaad.
Mededogen
‘Het leven van Guus Belinfante’ is heel goed en met mededogen geschreven. Het vertelt ook het belangrijke verhaal van het vooroorlogse Joods Den Haag, door de oorlog bijna geheel weggevaagd. Van der Wal laat op indringende wijze zien dat het voor de Duitsers niet uitmaakte of je wel of niet uit een vooraanstaande familie kwam, zoals de Belinfantes, als je Joods was, moest je mee.
Guus Belinfante bleef zijn hele leven weinig mededeelzaam. Ook over de dood van zijn eerste vrouw Hester die in 1958 zelfmoord pleegde, kon hij niet praten. Waarschijnlijk kwam die zwijgzaamheid grotendeels voort uit onmacht. Willy, zijn tweede vrouw, accepteerde de zwijgzaamheid van haar man als een gegeven. Ze moest wel.
Uitgeverij Atlas Contact, 320 pagina’s, 27,99 euro
Video van Boekpresentatie 24 maart 2023, Spui25 (Universiteit van Amsterdam) met Geke van der Wal, de huidige rector magnificus van de UvA Peter-Paul Verbeek, historicus James Kennedy en Judith Belinfante.
cover: inspectie ontruiming met tweede van links Guus Belinfante; foto Rob Mierement/Anefo. Nationaal Archief, CCO
Geef als eerste een reactie