Palestijnen zijn Joden: Zoektocht naar een verborgen oorsprong

De tweedeling tussen Palestijnen en Joden lijkt onomstotelijk vast te staan. Tijdens het maken van de documentaire Palestijnen zijn Joden ontdekte ik dat deze scheiding minder vanzelfsprekend is dan vaak wordt aangenomen. 

De Palestijnen die ik sprak vertelden mij dat de grens tussen ‘wij’ en ‘zij’ is gevormd door religieuze veranderingen, nationalisme en decennialange wederzijdse polarisatie. Zij geloven dat veel Palestijnen afstammen van Joden die nooit uit het land vertrokken maar zich, net als zoveel andere volken, aanpasten aan de heersende machthebbers en religies. DNA-onderzoek lijkt dat idee te ondersteunen. 

Mijn persoonlijke geschiedenis speelde daarin een belangrijke rol. Mijn vaders familie vluchtte uit Iran en assimileerde in Israël terwijl de familie die in Iran achterbleef islamiseerde. 

Daardoor besefte ik hoe flexibel identiteit eigenlijk is. Joden zijn in het verleden vaker op grote schaal geassimileerd, zie bijvoorbeeld ten tijde van de inquisitie op het Iberische schiereiland. 

Waarom zouden Joden die vroeger leefden in het gebied dat nu Israël en de Palestijnse Gebieden heet, zich niet hebben aangepast aan de heersende religie en het politieke gezag? Die vraag vormde het startpunt van mijn zoektocht.

“De Joodse Staat zal nooit echt gesplitst worden, omdat we van oorsprong één volk zijn.” 

Onder lagen van pijn, verlies en wantrouwen ontdekte ik een dieper besef dat Palestijnen en Joden misschien veel dichter bij elkaar staan dan hun politieke identiteiten doen vermoeden. Een Palestijn die ik interviewde zei: “De Joodse Staat zal nooit echt gesplitst worden, omdat we van oorsprong één volk zijn.” Woorden die ik niet snel zal vergeten en die voor veel mensen in Nederland ondenkbaar kunnen zijn.

Nationale narratief

Het verzamelen van deze verhalen was echter allesbehalve eenvoudig. Vrijuit spreken is in de Palestijnse gebieden mogelijk, behalve wanneer iemands uitingen ingaan tegen het nationale narratief. 

Ik merkte dat mensen bang waren om zelfs maar de suggestie te wekken dat Palestijnen en Joden een gedeelde oorsprong hebben. Sommigen reageerden met woede, anderen sloten zich af. Regelmatig zei iemand ja om mee te werken, om zich vervolgens last-minute terug te trekken.

‘Verrader’ met grote sociale gevolgen

Twee fixers, professionals die journalisten in contact brengen met getuigen, haakten zelfs helemaal af. Zij vertelden mij dat dit onderwerp hen zou kunnen brandmerken als verrader. De sociale gevolgen zouden enorm kunnen zijn: verstoting, verlies van werk en isolement in hun gemeenschap. Dat zij, met al hun ervaring en contacten, toch afzagen van deelname, liet mij opnieuw voelen hoe gevoelig en gevaarlijk dit thema is. De doodsbedreigingen aan mijn adres gingen ook voor hen en voor mij niet in de koude kleren zitten.

De stemmen van degenen die wél durfden te spreken laat ik met respect en zorgvuldigheid horen. Hun verhalen verdienen een plek, juist omdat ze zo zelden worden uitgesproken. De dappere sprekers worden elk door andere drijfveren geleid: morele motivatie, persoonlijke traumaverwerking of een leven lang vechten voor rechtvaardigheid. Ieder van hen verdient het om gehoord te worden.

Met mijn film Palestijnen zijn Joden wil ik een onbekend maar wezenlijk perspectief zichtbaar maken en zo bijdragen aan het publieke debat, waarin nuance en reflectie vaak ontbreken. Met deze documentaire hoop ik door een ongemakkelijke waarheid te laten zien bij te dragen aan de-polarisatie. Ook in Nederland.

cover: Man voor traktor, still uit de besproken film, ©Tal Sarid

…