Waar ooit een huis was, poëzie na 7 oktober

Poëzie is als muziek: zij vindt haar weg naar ons hart langs ondoorgrondelijke wegen.

In poëzie past meer werkelijkheid dan in de meest genuanceerde beschrijving. Poëzie heeft het vermogen om geen kant te kiezen, om meer dan één waarheid tegelijk naast elkaar te laten bestaan.

Afgezien daarvan: mensen schrijven gedichten zoals vogels zingen. Niet ergens om, maar omdat het nu eenmaal in hun opwelt, even onweerstaanbaar als tranen of een lach.

Daarom is er ook poëzie over 7 oktober 2023.

Te midden van alle analyses en duidingen van de gebeurtenissen op deze dag en wat daarna kwam is er weinig aandacht voor poëzie. Toch is er – in ieder geval in Israël – veel materiaal voorhanden.

Yaniv Hagbi, docent Hebreeuws aan de Universiteit van Amsterdam, heeft een selectie daaruit bijeengebracht en samen met Louisa Groenevelt een tweetalige editie ervan verzorgd. Op 5 oktober j.l., terwijl het in Amsterdam rood zag van de demonstranten, organiseerde Crescas een presentatie van deze bundel, waarbij Hagbi een aantal gedichten met het publiek las en besprak.

Het was een indringende ervaring. Zelfs als je niet bekend was met de beelden van 7 oktober dan nog denk ik dat je de verschrikking ervan in al zijn felheid in de ogen kon kijken door wat de gedichten oproepen.

Collectieve ervaring

Soms leek dat op het eerste gezicht heel persoonlijk, maar altijd werd duidelijk dat het hier om een collectieve ervaring ging. Een paradox op zich: juist het verlies van “Israëlischheid”‘” maakt die collectieve identiteit sterker voelbaar. Alles komt samen in een sfeer van rouw, wanhoop, gebrokenheid, existentiële dreiging, die beklemmend werkt. Slechts zelden is er een spoor van troost of zelfs hoop.

Graag laat ik een paar gedichten voor zich spreken.

Zonder titel
David Abramov (vert. Yaniv Hagbi)

Afscheid
Van Israël
Afscheid van de Israëlischheid
Afscheid
Van Berlijn
Afscheid van de Berlijnsheid

De catastrofe heeft plaatsgevonden
En nu het leven
Zorgen maken is niet meer nodig, noch om te zeggen
Het kwaad is geschied
En dit is het volk.

Blindheid is noodzakelijk
Welkom bij de club
Van gebroken naties

Uiteindelijk
Avraham Sharon (vert. Louisa Groeneveld)

Uiteindelijk
Moet er een nieuwe taal worden geschapen.
Om onmogelijke dingen te beschrijven
In woorden die de menselijke taal toestaat.

Uiteindelijk
Blijven de woorden besmeurd met bloed.
Met de jaren zullen zij littekens worden
Ook de wonden die geen korstje krijgen.

Met de jaren
Zal een taal worden geschapen die
Niet eerder is geschapen.
Omdat het onmogelijk is om alles te bevatten

Met alleen een breuk
Met alleen een schreeuw
Met alleen stilte.

Het zal de verschrikking moeten beschrijven
In woorden.
Voordat de waanzin verslindt
De overblijfselen van een heldere geest.

Toekomstgericht

Toevallig zijn deze twee gedichten meer toekomstgericht. De onderliggende vraag lijkt: hoe moeten we hier in hemelsnaam mee leven?

Andere gedichten staan eerder stil bij de directe ervaring van 7 oktober. Hoe verschillend de invalshoeken ook zijn, samen vormen zij een indringend beeld van “Israëlischheid”. Dat beeld zou veel meer aandacht verdienen dan het nu krijgt in de Nederlandse media waar men regelmatig de Israëliërs bevraagt naar hun empathie met de Palestijnen zonder zelf blijk te geven van enig begrip voor het Israëlisch perspectief.

Een goede reden om een exemplaar (of meer) te kopen, te lezen, weg te geven of rond te laten slingeren.

Waar ooit een huis was, Een selectie Hebreeuwse poëzie in de nasleep van 7 oktober. Vertaling Louisa Groeneveld en Yaniv Hagbi.
Uitgave van Amphora Books in samenwerking met Joods Educatief centrum Crescas.

cover: kaft Waar ooit een huis was, poëzie na 7 oktober