In een reactie op een stuk van Jaïr Stranders schrijft Theo Brand: “Joods-zionistische Nederlanders zouden naar mijn smaak meer moeten denken in mogelijkheden. Toon in vredesnaam respect voor wie zich sterk maakt voor gerechtigheid, vaak tegen de klippen op.”*
Waarom hij besluit Stranders te attaqueren is behoorlijk verbazingwekkend. Allereerst omdat het stuk van Stranders nogal universeel is van stijl. Vooral in de vragende vorm en met disclaimers als ‘aan alle zijden van het politieke spectrum’.
Stranders adresseert, neemt zelf nauwelijks een uitgesproken positie in. Misschien is het goed te weten te komen wat Brand zijn opvattingen zijn, waarin deze zijn geworteld. Daar deed hij vorig jaar een boekje over open.
*zie: Jaïr Stranders zet ten onrechte vredesactivisten weg als kwetsende ‘social justice warriors’
Befaamde canard
Brand is ouderling in een Protestantse kerkgemeente in Zwolle en was lang actief in De Linker Wang, de landelijke religiewerkgroep binnen GroenLinks.
In zijn reacties op een aantal comments onder zijn stuk komen we meer te weten over Brand. Want het duurde niet lang of daar was ‘ie, de befaamde canard van de vele orthodoxe joden (dat zijn de echte, hè) die toch ook heel erg antizionistisch zijn.
Brand: “In de VS bestaat ook een flinke orthodoxe groep antizionistische Joden”. Voor wie het zoals Theo Brand nog niet wist, dan nog één keer de werkelijkheid beschreven.
De door Brand (elders: “Het zionisme is geen onschuldige ideologie”) gesignaleerde groep manifesteert zich vooral in het feit dat ze geen toegang krijgen tot gebeds- en leerhuizen van zelfs maar diegenen die weliswaar min of meer dezelfde kledij lijken te dragen, maar nou net dat Palestijnensjaaltje in hun dracht missen.
Ook de Satmar Rebbes, die inderdaad afkerig zijn van zionisme, stonden toen het er echt om ging, namelijk na 7 oktober, vierkant achter Israël. Het door Brand aangeduide groepje zelfs toen niet.
Wat wordt bedoeld met Israël?
Dan het boekje dat Brand vorig jaar over zichzelf opendeed.*
Dit is wat Brand vorig jaar zei in een vraaggesprek op een Theologie website:
“Als het in de kerkorde gaat over de ‘onopgeefbare verbondenheid met Israël’ blijft onduidelijk wat met Israël bedoeld wordt. Je kunt denken dat het over de moderne staat Israël gaat. Dat klopt niet, geen enkele moderne staat hoort in een kerkorde thuis. Zelfs Nederland niet.”
Brand vervolgt: “Vanouds wordt er iets anders mee bedoeld. De essentie is dat het christendom ondenkbaar is zonder het jodendom, de stam waarop de christelijke loot geënt is. Jezus was zelf een Jood, stond volop in die traditie. De kerkorde suggereert nu dat de bewoners van de staat Israël meer waard zijn dan de Palestijnen. Dat kunnen we niet menen.”
Vervolgens zegt Theo Brand in dit vraaggesprek onder de titel: ‘Pap, jij bent toch voor de Palestijnen?’:
“Omdat de Heer Jezus Christus een kind van Israël is, is de kerk onopgeefbaar verbonden met het jodendom waarin we de God ontmoeten die mensen bevrijdt uit slavernij.”
*Wie ‘mijn boekje’ wil lezen, zie dit artikel op De Vrijdagavond: I am a Zionist.
God als supermarktmodel
Alleen de God van Israël die mensen uit slavernij bevrijdt? Niet de God van Israël die deze mensen vervolgens naar het Beloofde land leidt? God lijkt bij Brand een supermarktmodel, kies alleen datgene wat je aanstaat.
Als Brand zegt: “De essentie is dat het christendom ondenkbaar is zonder het jodendom, de stam waarop de christelijke loot geënt is,” dan verwijst hij naar de passage in Paulus, brief aan de Romeinen, 11:17. Maar wat we zien is dat het christendom, geënt op de stam van het jodendom, de grootste moeite heeft om de relatie op hygiënische wijze te onderhouden, terwijl het tegelijkertijd voor zichzelf uit de geschriften van de apostelen een verplichting ziet om zich met het jodendom te verstaan.
Wat Brand duidelijk maakt, is dat de omgang met de meest concrete en meest robuuste manifestatie van levend jodendom: de moderne staat Israël, tot de grootste uitdagingen behoort waarmee de Protestantse Kerk Nederland zich geconfronteerd weet.
Terugkeer naar Israël: het verlangen van de Jood
Dat de Protestantse Kerk wel het jodendom zou kunnen steunen maar zich van Israël verre zou moeten houden, is een misvatting. Het verlangen van de Jood, al voordat Herzl’s moderne Zionisme ten tonele verscheen, is er altijd op gericht geweest om naar het land Israël terug te keren.
Al sinds het Joodse volk door de Romeinen eruit is weggejaagd. Het christendom is tot wasdom gekomen als het geloof van het Romeinse Rijk met Rome als centrum; het jodendom heeft zich als religie ontwikkeld in Israël met Jeruzalem als centrum.
Rome nam het wereld- en mensbeeld over van de Grieken. Waardoor het oorspronkelijke gedachtegoed van Jezus werd vergriekst. Het verschil tussen Rome en Jeruzalem is fundamenteel.
Als we deze zaterdagavond aan de Seder zitten en het kind zijn/haar eerste vraag stelt: Ma Nisjtanna – wat is het verschil tussen de duisternis van deze nacht en alle andere nachten, dan gaat het precies hierom.
We beginnen de Sederavond met Ma nisjtanna. We eindigen de avond met Lesjana haba’a biroesjalajim, volgend jaar in Jeruzalem.
Het antwoord
Dat is het antwoord op de Ma nisjtanna-vraag. Volgend jaar zijn we in Jeruzalem. Ongeacht de duisternis, ongeacht de verbanning, de verdrijving, de onderdrukking, en ja, ondanks de poging ons theologisch voor te schrijven hoe het allemaal dan in elkaar zit, is dit het antwoord dat we aan onze kinderen geven, en al vele generaties lang doorgeven.
Ons antwoord op al die eeuwen en ook op Theo Brand is: Lesjana haba’a biroesjalajim, volgend jaar in Jeruzalem.
Volgend jaar zijn we in Jeruzalem.
cover: Ma Nisjtanna, Art by Sefira Lightstone met dank aan Chabad.com
Geef als eerste een reactie