“Mijn grootvaders wieg stond in Warschau en mijn grootmoeder zei altijd dat haar geboorteplaats, ook in Polen, er niet toe deed want het dorpje zou mij toch nooit iets zeggen. Ze had gelijk, tot een maand geleden”. Aldus Matt Steinglass, redacteur van The Economist. Hij vervolgde: “Toen belde ik met het netwerk van correspondenten van The Economist. Eén van hen bevond zich in het dorpje waar mijn grootmoeder was geboren, wat nu een grensplaatsje in Polen is waar dagelijks duizenden Oekraïense vluchtelingen passeren.”
We zaten met bijna vijftig mensen in de zonovergoten tuin van Sjoel West en luisterden naar de woorden van de journalist Steinglass. Een lange tafel was gedekt en nog was er niet genoeg ruimte om iedereen aan tafel een plaatsje te geven, maar er waren eenvoudigweg niet meer tafels om uit de sjoel naar de tuin te verslepen. Het was de derde dag Pesach en Sjoel West hield zijn gebruikelijke Pesachlunch met dit maal als speciale gastspreker Matt Steinglass, redacteur van The Economist, het, volgens mij, beste journalistieke weekblad ter wereld.
Steinglass hield een verbluffend interessant betoog waarin hij zijn eigen Seder-ervaringen met ons deelde. Hij gaf uitleg over de Vier Zonen waar hij een Haggadatekst bijhaalde uit de derde eeuw. Het voorzag zijn verhaal met argumenten uit de Talmoed Jeroesjalmie en toonde daarmee aan dat de slechte zoon weliswaar niet wijs was, maar net als de wijze ook slim is, schrander en intelligent.
Sjoel West-laagje
Een The Economist-redacteur die ons Divre Tora komt vertellen, ongekend. Daarna verbond hij de betekenis van vrijheid, bevrijding, en het nemen van verantwoordelijkheid wat de Chacham wel doet maar de Rasja niet, met de huidige situatie in de wereld en met Oekraïne in het bijzonder. Geen gemakzuchtig naar de actualiteit toeredeneren, maar doorgaan op de diepgaande wijze waarop hij ons de Vier Zonen had voorgeschoteld. Zo werd daaraan het Oekraïneconflict, een oorlog, verbonden.
Had Matt Steinglass zijn verhaal overal zo kunnen houden? Ja waarschijnlijk wel, maar dan komt er een extra Sjoel West-laagje overheen. De reacties komen namelijk uit de vier hoeken van de aarde. En dat maakte de ervaring van zijn presentatie nog vele malen sterker, dynamischer en verrassender. Sjoel West is zo heterogeen als het Joodse volk zelf. En dat bleek uit de vragen die het betoog van Steinglass opriepen. “Als je het hebt over de vier zonen, vier soorten kinderen ieder met hun eigen karakters, hoe is dan de Oekraïense president, ook een Joodse zoon trouwens, te plaatsen”? Dat was één zo’n vraag. “Je kent het woordspel Lemech – Melech (clown – koning). Geldt dat niet voor Zelensky?”, antwoordde Steinglass, om verder uit te wijden over de ontwikkeling die Zelensky heeft doorgemaakt.
Er waren ook vragen van een kind van uit Egypte gevluchte ouders, van een jonge joodse filosoof, van een man van middelbare leeftijd uit Moldavië afkomstig. En van een man die een brief voorlas van zijn oudoom aan zijn gevluchte familie in de Verenigde Staten. Zelf besloot deze oudoom in Europa te blijven want hij moest als Jood voor de vrijheid vechten. Het was november 1939. Ook kwam er een vraag van een jonge vrouw die een huis heeft in het Oosten van Oekraïne. “Als het er nog staat, ik weet het niet, er is geen contact te krijgen met het stadje”, hoorde je haar vol vertwijfeling zeggen.
transnationaal karakter
Dit maakt Sjoel West zo bijzonder. Het transnationale karakter van het Joodse volk is misschien wel nergens zo goed te bemerken als in deze sjoel in Amsyterdam West, die staat in een van de meest multi-etnische buurten van Amsterdam. Sjoel West is een uniek fenomeen en dat bleek maar weer op deze zonovergoten derde Pesachdag. Was er nog meer? Jazeker!
boter en bruine suiker
Er waren matzes in alle soorten en maten, boter en bruine suiker, allerlei soort kaas voor op de matze, heerlijke Israelische wijn, fruitsla, koekjes en chocolade als nagerecht. Sjoel West zou Sjoel West niet zijn als niet nog eens de liedjes van de Seder werden gezongen. Echad Mie Jodea schalde het uit veler borsten door de tuin. Buren keken met een glimlach vanaf hun balkon toe. De verzorging van al het eten, drinken, de vrolijk gedekte tafels met bloemen versierd, was in handen van het superteam van Sjoel West-vrijwilligers. Alleen de stralende zon had het team niet verzorgd, daar mogen we Kodesj Boreche voor bedanken. Als Sjechiena etymologisch verwant is aan schijnen dan heeft hij met Zijn zon aan de Sjoel West matzelunch door het uitbundig laten schijnen van de zon, Zijn Aanwezigheid laten blijken.
cover: fragment schilderij Sabbath Afternoon, Moritz Oppenhem, 1866
Geef als eerste een reactie