“Het gaat om het gezelschap, zei de ander”. En jij zei het, mijn lieve penvriendin, in je vijfde brief. Dank daarvoor, dank voor je vertrouwen, dank voor je stimulans om wekelijks even naar binnen te kijken.
Al jarenlang heb ik moeite met het ‘doelgerichte’ dat in onze samenleving is geslopen. Alles en iedereen moet ‘een doel’ hebben, terwijl ik dat alleen op het sportveld nuttig vind. Jouw wijze zin bracht helderheid: “het gaat niet om de bestemming, niet om de reis, het gaat om het gezelschap”.
Ex-Vroom en Ex-Vrij
Briefwisseling tussen twee Joodse vrouwen, de ene afkomstig uit de meest vrome wereld de ander uit een geassimileerd milieu.
Vaak is de aanwezigheid van aangenaam gezelschap voor mij voldoende, ongeacht de bestemming of de reden van het samenzijn. Soms, ook in de meest donkere dagen, vind ik positief gezelschap overal. Al is het maar in de glimlach van het meisje achter de kassa, de kwinkslagen in het café, of de aangename ruis op de werkplek. Ontbreekt het dan vervaagt de reden van mijn aanwezigheid en verdwijn ik langzaam maar zeker uit beeld.
in het zonnetje zetten
Om echt te bestaan is er meer nodig dan gezelschap, zo ondervond ik. Dat is waardering. Zelfs een heel klein beetje helpt al. Een open blik waardoor je je welkom voelt, een gebaar dat je wordt gezien. Laat staan een uitgesproken compliment, iemand even in het zonnetje zetten. In de Verenigde Staten merkte ik hoe aangenaam die zinnetjes van waardering zijn die men elkaar bijna automatisch geeft (jazeker soms te clichématig, maar toch helpt zelfs dat een beetje). Echt het werkt darling, als een soort smeerolie voor het dagelijks welzijn.
In Nederland leven we wat dit betreft in een kil land, waar eerder een kleinerend grapje wordt gemaakt (“oh, heb je geen gevoel van humor”, hoor je als je er wat van zegt), waar beledigingen (niet zelden gebracht als feedback) worden geuit, gevolgd door een ‘dat was niet de bedoeling hoor’ als je ervan schrikt. Waar je even op je plek wordt gezet in plaats van te worden ingesloten.
Mijn Amerikaanse vriend had er een mooie uitdrukking voor: elke relatie (ook werk, ook vriendschap) functioneert goed bij een strategie van no blaming, no shaming.
blaming en shaming
Dat eerste is simpel: maak elkaar geen verwijten. Beschuldig de ander niet. Blaming is eenvoudig te herkennen aan zinnen die met ‘jij’ beginnen en vaak de woorden bevatten nooit en altijd (“jij doet ook nooit” etcetera. Zodra ik dat hoor, draai ik me om).
Shaming is lastiger te vertalen maar gaat over (naast de hierboven genoemde ‘grapjes’ en terloopse beledigingen) het jezelf boven de ander plaatsen door de ander even achteloos op zijn/haar fouten te wijzen. Of de ander in verlegenheid te brengen door te wijzen op een onaangenaam feit in iemands leven of verleden. Het is me allemaal overkomen en was heel onaangenaam, zeker als het in gezelschap gebeurt. Ja, ook ik bezondigde me aan shaming. In mijn studententijd was dat heel gewoon, zelfs ‘leuk’. Totdat ik diep ging nadenken over de opmerking van die Amerikaanse vriend: no shaming no blaming.
zeggen van de waarheid
In m’n ouderlijk huis, opgroeiend in een o zo modern, seculier gezin van hoogopgeleide mensen die het allemaal zo goed weten, was het elkaar verwijten maken dagelijkse kost. Werden beledigingen gezien als ‘het zeggen van de waarheid’ en was het streven naar liefdevol omgaan met elkaar geen ‘doel’ waarnaar werd gestreefd. Om het cirkeltje rond te maken…
Naast gezelschap en een beetje waardering, hebben we iets nodig dat sterker bindt, zo ontdekte ik. Iets dat een gevoel van verbondenheid geeft ook als je zelf er even niet bij kan zijn. In de jaren dat ik én geen betekenisvol werk had én niet goed in m’n vel zat, in die jaren was gezelli niet genoeg. Als je geen betekenisvolle familie of community om je heen hebt, geen partner noch kinderen hebt en het werk (of het lichaam of allebei) tegenzit, dan zijn we ‘alleen op de wereld’. Dan kunnen we nog zo slim zijn, nog zo sociaal vaardig (zeg ik onbescheiden) en nog zo kosmopolitisch alles opslurpen wat de wereld biedt, het helpt niet. Zelfs geld helpt niet om een beetje lichtvoetig in het leven te staan. Laat staan dat het gelukkig maakt.
Costa Rica-momentjes
Hoewel, maakt geld nooit gelukkig? Je schreef soms te verlangen naar Costa Rica. Ook ik heb mijn Costa Rica-momentjes. Als je ruim in de euro’s zit, kan je je daar vast vorstelijk laten verwennen. Alleen al die naam ‘Rijke Kust’. Je ziet dat weelderig groen, die kleurrijke huizen, goede restaurants, zandstranden met ligbedden en een parasol, en al die mooie mensen om je heen… Ja wegdromen over palmenstranden doe ook ik op uitgeputte sans famille dagen.
Na die ‘rijke kustroute’ een aantal keren te hebben genomen (weliswaar low budget), weet ik dat het werkt – maar niet langer dan een dag of zes, zeven. Als alles nieuw is. Daarna breekt het gebrek aan betekenisvolle contacten me weer op. Dan ga ik in de overlevingsstand, een standje dat ik heel goed beheers. Dan breng ik de dagen routinematig door al heb ik zelfs dan m’n sense of wonder momentjes. Maar echt stralen van binnen doet het niet.
warme sjabbestafel
WAARSCHUWING lieve ex-vrome penvriendin, ik eindig met een religieuze associatie.
Alle Costas Ricas laat ik aan me voorbijgaan voor een sjabbestafel met fijne mensen om me heen. Met het schijnsel van de kaarsen, het momentje rust voor de motsi, met kibbesoep en ouders die hun warme handen neerleggen op de hoofden van de kinderen. Het liefst ook nog met de lippen van je partner die de jouwe even liefdevol raken om je gut sjabbes te wensen.
Tsja ik weet het, dat is een heel pakket.
Tot slot, dankzij deze briefwisseling groeide het inzicht:
Het begint met goed gezelschap, het groeit door waardering, het kan bloeien met betekenis en het straalt door liefde.
Yes darling, dat heeft onze ziel, onze nesjomme nodig. Ook al kunnen we alles helemaal alleen.
Geef als eerste een reactie