Weer Auschwitz misbruikt om de reputatie van Joseph Beuys te redden, nu in Kasteel Moyland

Ik ben werkelijk bedroefd te lezen over de nieuwe poging van Museum Schloss Moyland (even ten oosten van Nijmegen) om de geschiedenis van Joseph Beuys en Auschwitz te vervalsen.

Uit het persbericht: “…Het laat zien dat Beuys gedurende zijn hele carrière, van de jaren 1940 tot de jaren 1980, zich consistent heeft beziggehouden met thema’s rondom de Tweede Wereldoorlog en, in het bijzonder, Auschwitz, en deze diepe historische trauma’s op diverse artistieke manieren heeft uitgedrukt.”

Al in 1986 toonde ik aan dat de invloedrijke Duitse kunstenaar Beuys (1921, Krefeld -1986, Düsseldorf) de geschiedenis vervalst. Hij heeft zijn daderschap nimmer onderzocht en zijn protagonisten aarzelen niet – zie het persbericht – de kunstenaar neer te zetten als de man die ‘diepe trauma’s (in het bijzonder Auschwitz) uit te drukken’. 

Kort na de dood van Beuys [23 januari 1986] maakte ik de performance Hoe men een dode Duitse kunstenaar het hazen jagen uitlegt in de stijl van Beuys, maar dan wel om hem te ontmaskeren als ‘Jodenjager’ in plaats van uitlegger van kunst aan ‘dode hazen’. Hazen staat voor Joden, en ‘hazenjacht’ was de naziterm voor de jacht op Joden. 

Ondanks persoonlijk contact met de curatoren van deze tentoonstelling in Museum Schloss Moyland blijven zij weigeren het uitgebreid gedocumenteerde project over de vervalsingen door Beuys zelfs maar te noemen.

Zie On Friendship / (Collateral Damage) IV HOW TO EXPLAIN HARE HUNTING TO A DEAD GERMAN ARTIST, een uitvoerige documentatie dat ik samenstelde met auteur en curator Linda Bouws.

Beuys wilde Auschwitz-Birkenau weergeven als een katholieke-kathedraal

Het is geen geheim dat Jose[f]ph Beuys in zijn hele artistieke leven nooit melding maakte van de Shoah of Auschwitz – behalve bij deze twee gelegenheden:

1.
Jose[f]ph Beuys nam in 1957 […als één van de 300 kunstenaars] deel aan een internationale architectuurwedstrijd, georganiseerd door de Internationale Unie van Architecten (UIA) en het Internationale Auschwitz Comité. Het ging om het ontwerpen van een monument op het terrein van Auschwitz II-Birkenau, concentratiekamp  – ter nagedachtenis aan de slachtoffers en als een MaKOM [Plaats] van universele herinnering.

Het voorstel van Beuys was het gehele gebied van concentratiekamp Auschwitz II-Birkenau om te vormen tot een [symbolische] katholieke kathedraal.

Beschamend

Het idee om überhaupt een monument op te richten in Auschwitz is op zichzelf al beschamend. Auschwitz is immers al het gedenkteken. Maar het ontwerp van Beuys was bijzonder ongepast: twee enorme rode poorten die doen denken aan guillotines, vergezeld door een grote zonnecollector als symbool voor een schaal met sacramenteel brood [hostie].

Als Jood vind ik dat op z’n zachtst gezegd beledigend.

Beuys sprak zelden het woord Auschwitz uit, en als hij het al deed, dan was het vaak in een onwaardige context. Hij erkende zijn eigen verleden nooit echt. Men moet zijn theorieën dan ook met wantrouwen bezien.

Joseph Sassoon Semah, performance:
How to explain Hare Hunting to a dead German artist, 24-02-1986.
Zie: Statement + Performance, pagina 58–61

Bloed en Bodem

Voor mij was hij Jose[f]ph Beuys nooit een ‘groene’, maar eerder een ‘bruine’.

Zijn idee van de utopische staat ‘Eurazië’, gepresenteerd in 1968, herintroduceerde het concept van ‘bloed en bodem’. Hij dweepte met Dzjengis Khan – een van de grootste moordenaars uit de wereldgeschiedenis – en met de uitverkorenen: de Kelten en de Teutonen, de Germanen.

2.
De tweede gelegenheid (in het hele kunstenaarsschap van Beuys) is zijn ontwerp voor een gedenkteken voor Auschwitz: Entwürfe für Mahnmal Auschwitz, 1968.

De schets laat een glazen vitrine zien met objecten uit 1956 – 1964, te vinden in de collectie van het Hessisches Landesmuseum, Darmstadt, Duitsland.

In de vitrine ontdekken we, naast andere objecten:
Een dode RAT, een foto van Auschwitz, schets voorbereiding voor Auschwitz-monument (1957), twee blokken varkensvet op een wit elektrisch kookplaatje, drie varkensworsten, en een wit koekje [symbolische Eucharistie] naast een Christusfiguur…

In deze compositie dient het kunstwerk slechts om de ChaLaL חָלָל [Leegte / Gedode Soldaat] over te brengen en te onthullen: Daarna moet onze terugtrekkende blik op een kunstwerk zich uiteindelijk omvormen tot een politieke handeling – ofwel tot hedendaags kritisch schrijven.

Tot slot: Ik heb nog steeds geen enkel kritisch geluid gevonden over de poging van Museum Schloss Moyland om Auschwitz en de Tweede Wereldoorlog in het werk van Jose[f]ph Beuys te herschrijven.

Museum Schloss Moyland – Auschwitz en de Tweede Wereldoorlog in het werk van Joseph Beuys; 30 maart – 2 november 2025

Joseph Sassoon Semah
On Friendship / (Collateral Damage) IV

cover: uit Joseph Sassoon Semah On Friendship IV