Vorig jaar op 3 augustus werd op het Raphaëlplein in Amsterdam-Zuid een struikelsteen geplaatst voor Salomon (Monne) de Miranda, SDAP-wethouder van 1919-1939.
Monne is mijn grootvader en leeft voort in mijn ziel waar vanuit hij mij gevraagd en ongevraagd raad geeft.
Hij gaf te kennen dat hij vereerd was, maar dat hij liever als held dan als slachtoffer herdacht werd. Ter plekke, na plaatsing van de Stoperstein, beloofde Femke Halsema dat zijn schilderij terug moest naar het stadhuis.
Voor de groep ‘Bevrijd Monne uit het depot’ brak een nieuwe fase aan.* De bevrijding stond vast, maar dat moest niet onopgemerkt blijven. Simone Haller, een van deelnemers van deze informele groep, kreeg al visioenen van crowdfundingacties, ik nachtmerries van beschadigde schilderijen en tegenacties van linker- en rechterzijde.
Geert Lageveen theater theaterregisseur bij Orkater dat recent een voorstelling wijdde aan De Miranda, ging aan de slag met de adviseur van de burgemeester en mobiliseerde wat enthousiaste Orkateracteurs.
Depot Amsterdam Museum
Onze volgende actie was een bezoek aan het depot van het Amsterdam Museum. Ik had een waslijst met problemen opgesteld, zoals: Van wie is het schilderij? Hoe wordt het ingepakt? Kunnen we ook een bordje met tekst onder het schilderij hangen?
Judith van Gent, de conservator, veegde alle problemen van tafel. Dat was een taak van het museum en de Gemeente en het kwam allemaal goed. Zullen we nu je grootvader eens gaan begroeten? En toen stonden we dus voor het schilderij van Elie Neuburger, een ontroerend moment. En – heel belangrijk – het is een prachtig olieverfschilderij. Het dateert uit 1948 en is 128,5 cm hoog bij 109 cm breed.
We werden uitgenodigd op het stadhuis om een mooi plekje voor Monne te zoeken. We twijfelden tussen een plek voor het grote publiek of een plek voor de bestuurders en raadsleden. Het werd het laatste. Het bordje naast het schilderij moest een wake-up call inhouden: een waarschuwing tegen fascisme en teloorgang van de democratie.
Ik verzocht twee wethouders om een gesprek over de vraag hoe we gemeenteraadsleden zouden betrekken. We kozen voor een tekst uit het verhaal over Monne in Ons Amsterdam.
Onze wensen
Het begon tot ons door te dringen dat de gemeente de gastheer was en dat wij onze wensen kenbaar konden maken. Uitnodigingen? Wensen voor belangrijke gasten? We mochten al onze wensen voorleggen.
En de mooiste verrassing: de terugkeer van het schilderij kon plaatsvinden op vrijdag 21 maart, de 150e geboortedag van Monne. De dames van de gemeentecatering vroegen of we prijs stelden op een bubbeltje na de ceremonie, Monne was per slot van rekening jarig! En wilden we gezien onze achtergrond kosjere snacks?
De grote dag brak aan. Ik zie Job Cohen, Geert Mak, Lian Heinhuis, wethouders, familie, de Willem Kraanzaal is bomvol. De voorste rij is voor ons comité en de familie.
Geert Lageveen heet iedereen welkom en houdt een korte toespraak. Aansluitend zet hij een petje op en schiet in de rol van kroegbaas Ben uit café 749. Het portret dat eerst achter de toog hing, staat nu op het podium in het stadhuis. Er klinkt muziek, gespeeld door muzikanten van Orkater. Dan is het mijn beurt.
Ponum
Ik lees de tekst voor die De Miranda op 18 juli 1942 geschreven zou kunnen hebben, de dag dat hij werd opgepakt door de SD. Op het laatste moment had ik één zin aan de tekst toegevoegd:
“Ik hoop dat ik op een plek kom te hangen waar onze stadsbestuurders en raadsleden op een moeilijk moment naar mijn ponum kijken en zeggen: Monne hellep!
Burgemeester Halsema sluit af met een waardige toespraak over de grote verdiensten van De Miranda en de schandalige manier waarop een eind aan zijn loopbaan kwam en de laffe rol van burgemeester De Vlugt. Ze kijkt me even aan en eindigt met: ‘En ik zal in verhitte toestanden zeker langs het schilderij lopen en dan zeg ik ‘Monne Hellep’.
Samen met met de burgemeester onthul ik het schilderij. En mijmer:
Ik had op mijn 150ste verjaardag geen mooier geschenk kunnen krijgen. Op het stadhuis zal ik een waarschuwing geven tegen fascisme. En steun en toeverlaat zijn voor politici op hun moeilijke momenten. En dat in mijn mooie Mokum. Dankjewel Sjein, ook voor Geert, Maria Elena en Simone. En vooral voor die geweldige burgemeester Halsema. L’chaim!
24 April 2025
Ik heb een tafel gereserveerd bij café Wildschut waar dit hele verhaal ontstond. We heffen ons comité en het glas op. Ons doel is bereikt.
* Zie deel 1 Hoe Monne de Miranda terug in het stadhuis van Amsterdam en deel 2 van dit verhaal.
cover: Inhulding schilderij Monne de Miranda in StadhuisAmsterdam, met van L>R: Hannah Raaff, Simone Haller, Maria Cuartas, Burgemeester Halsema, regisseur Geert Lageveen.
L’chaim! Monne heeft voor altijd een plek in mijn hart. Ik zal zijn verhaal nooit vergeten.